1 listopada w Kościele Ewangelicko-Augsburskim w Polsce obchodzone są dwa święta: Pamiątka Umarłych i Pamiątka Świętych Pańskich. Zwykle w tym czasie luteranie odwiedzają groby swoich bliskich, choć w tradycji luterańskiej zmarłych wspomina się w ostatnią niedzielę roku kościelnego, tak zwaną Niedzielę Wieczności, przypadającą na koniec listopada. Jest ona poświęcona tematowi przemijania, śmierci i eschatologii.
Obchodzona 1 listopada Pamiątka Umarłych to czas wspominania tych, którzy odeszli, a zarazem okazja, by prosić Boga o pociechę dla wszystkich zasmuconych. Podczas nabożeństw odprawianych na cmentarzach luteranie modlą się o pewność wiary, jaką posiadał apostoł Paweł, który w liście do Rzymian pisał: „Jestem tego pewien, że ani śmierć, ani życie, ani aniołowie, ani potęgi niebieskie, ani teraźniejszość, ani przyszłość, ani moce, ani wysokość, ani głębokość, ani żadne inne stworzenie nie zdoła nas odłączyć od miłości Bożej, która jest w Chrystusie Jezusie, Panu naszym” (Rz 8, 38-39). Takie świętowanie Pamiątki Umarłych umożliwia spotkanie ze Słowem Bożym i wspólną modlitwa.
– Warto równocześnie zaznaczyć, że luteranie nie modlą się za dusze zmarłych. Ludzka modlitwa nie jest w stanie zmienić sytuacji zmarłego. Nie obchodzi się też Dnia Zadusznego. Luteranie nie uznają istnienia czyśćca. Brak o nim wzmianki w Piśmie Świętym. Nie ludzkie wysiłki, lecz Bóg w Jezusie Chrystusie dokonuje zbawienia i z łaski ocala człowieka. Luteranie odrzucają instytucję tzw. mszy za zmarłych. Msza może być sprawowana tylko dla żyjących, bo Komunia Święta służy pokrzepieniu tylko żyjących, tych, którzy jedzą i piją ciało i krew Pańską – wyjaśnia Agnieszka Godfrejów-Tarnogórska, rzecznik Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce.
1 listopada obchodzona jest również Pamiątka Świętych Pańskich. Chociaż święci nie są w luteranizmie – i ogólnie w kościołach protestanckich – identyfikowani z postaciami beatyfikowanymi lub kanonizowanymi przez Kościół jako instytucję. Świętym jest każdy człowiek prawdziwie wierzący w Jezusa Chrystusa jako Zbawiciela. Kryterium świętości jest więc tożsame z żywą wiarą w Boga, jako tego, który odkupił ludzkość swoją własną krwią. Tak rozumiany święty pozostaje więc normalnym człowiekiem, choć nadal posiada grzeszną naturę. Dlatego luteranizm za Marcinem Lutrem określa kondycję człowieka wierzącego jako „usprawiedliwionego grzesznika”, tzn. żyjącego wiarą w Boga, ale ciągle jeszcze podległego grzechowi. Różni się to od rzymskokatolickiego rozumienia terminu „święty”. W dniu Świętych Pańskich luteranie dziękują Bogu za wszystkich żyjących i zmarłych prawdziwie wierzących chrześcijan.
Ponieważ w okolicy Pamiątki Umarłych porządkuje się groby bliskich, wiele luterańskich parafii, podobnie jak w ubiegłych latach apeluje, by nie kupować plastikowych zniczy i sztucznych kwiatów. Ograniczając niepotrzebne odpady, można pokazać troskę o stworzenie i otaczający świat. To także okazja, by pokreślić, że ważniejsza jest pamięć i modlitwa niż zapalone znicze i pozostawione kwiaty. Luteranie dodatkowo zachęcają, by rezygnując ze zniczy i kwiatów skoncentrować siły i środki na pomoc tym, którzy ciągle są wśród nas. To zachęta do pomocy osobom starszym, chorym, potrzebującym lub w kryzysie. Można choćby wesprzeć akcję „Prezent pod choinkę”, organizowaną przez Centrum Misji i Ewangelizacji lub inne działania charytatywne i diakonijne. Ponadto zwierzchnik diecezji cieszyńskiej bp Adrian Korczago zachęca do przekazania kwot przeznaczonych na znicze czy kwiaty, na pomoc szpitalom.
Kościół Ewangelicko-Augsburski w RP przypomina również o akcji „Godność nie umiera” przygotowanej przez inicjatywę społeczną “(Nie)zapomniane cmentarz”. Inicjatywa podejmuje działania na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego i dbałości o cmentarze, mogiły i groby zwłaszcza te niszczejące, zapomniane przez lokalne władze i mieszkańców. Przed rokiem został podpisany międzyreligijny apel, wypracowany przez zwierzchników Kościołów i związków wyznaniowych w Polsce o poszanowanie cmentarzy – także tych już nieodwiedzanych, wyglądających na zapomniane. Powstał również poradnik, który jest zbiorem wskazówek, jak zachowywać się na różnych cmentarzach.
Skoro wspominano o inicjatywie “(Nie)zapomniane cmentarze”, to nie sposób zadać pytania, kiedy wreszcie coś drgnie w sprawie ratowania Starego Cmentarza Ewangelickiego w Bielsku, nim ten ulegnie już całkowitemu zniszczeniu? Jego stan jest tragiczny. Pomniki nagrobne poprzewracane, kruszące się, chaszcze nie do przebycia, mur w rozsypce. Tylko nagrobek Sixta doczekał się odnowy. A pochowani są tam znamienici i zasłużeni dla naszego miasta obywatele. Ten cmentarz mógłby być zabytkową perłą miasta, a tymczasem budzi rozpacz.