Samorządy wyczyszczone z pieniędzy

Koronawirus bije samorządy po kieszeni. Straty spowodowane zamrożeniem gospodarki idą już w miliony. Dochody z podatków są drastycznie mniejsze w porównaniu z ubiegłymi latami. – Przyszedł dla nas bardzo ciężki czas. To dramat, co się dzieje – mówi Janusz Zemanek, wójt Wilkowic. Wiadomo, że trzeba będzie mocno zacisnąć pasa i oszczędzać. Pytanie brzmi – na czym?

Gminy z naszego regionu straciły znaczną część planowanych dochodów. Wszystko wskazuje na to, że kryzys zbliża się wielkimi krokami i w niektórych gminach nie obejdzie się bez drastycznych cięć, nawet w oświacie. W pomoc rządową nikt nawet nie wierzy.

Koronawirus bije po kieszeni małych i dużych. W przypadku Bielska-Białej nie można jeszcze mówić o dramacie, ale straty spowodowane zamrożeniem gospodarki idą już w miliony. Najlepiej obrazują to dochody z podatku PIT. W kwietniu ubiegłego roku były to 32 mln zł, a w kwietniu bieżącego roku już tylko 19 mln zł. To blisko 41 procent mniej! Nikt dziś nie wie, jak będzie w kolejnych miesiącach. Z całą jednak pewnością nie tak, jak planowano w budżecie miasta na ten rok.

– Plany były takie, że będzie to 259 mln złotych – mówi Roman Matyja, radny, przewodniczący komisji budżetowej. – Dzisiaj już wiemy, że to nieosiągalne. Do tego dojdą straty z podatku od przedsiębiorców i z opłat cywilnoprawnych, bo przecież ustały praktycznie transakcje kupna-sprzedaży.

Matyja szacuje, że w sumie, na koniec roku, miastu może zabraknąć ponad 50 mln zł w stosunku do tego, co zaplanowano. I są to szacunki raczej optymistyczne. Bo może być jeszcze gorzej. – Budżet będzie musiał być zmieniony – sądzi radny Matyja. – Pewnie stanie się to po wakacjach.

Zmiany to oczywiście tzw. cięcia budżetowe. Dzisiaj nikt jeszcze nie wie, na czym w szczegółach miałyby polegać. Z pewnością na wydatkach bieżących miasta i przełożeniu niektórych mniej pilnych inwestycji. Matyja nie wyklucza, że dla przykładu radni mogliby obniżyć na przykład własne diety, skoro wszyscy mamy zaciskać pasa. Podobnie można uczynić z wynagrodzeniami zarządów spółek miejskich. Nie uratuje to budżetu, ale będzie przykładem solidarności z resztą społeczeństwa.

– Przyprawia mnie to o ból głowy. Siedzę nad dokumentami, a słupki widzę pod kreską. I trzeba mocno pochylać głowę. Przyszedł dla nas bardzo ciężki czas. To dramat, co się dzieje – mówi bez ogródek Janusz Zemanek, wójt Wilkowic. Jak tłumaczy, dochody z podatku PIT za kwiecień są niższe o ponad 45 procent. Dopiero w lipcu będzie konkretnie wiadomo, z jaką sytuacją finansową władze gminy będą miały do czynienia do końca roku budżetowego. Przy dochodach z podatków rzędu 7 milionów złotych dziura budżetowa będzie jednak znaczna. Już teraz zmartwienie jest ogromne i trzeba wdrożyć szeroko zakrojony plan oszczędnościowy. Szkopuł w tym, że wielkiego pola manewru nie ma. Gmina realizuje gigantyczny projekt kanalizacyjny. Zrezygnuje z organizacji największych imprez, ale nawet jeśliby zaniechała nawet wszystkich inwestycji, to i tak nie wystarczy jej oszczędności na tę największą, z której nie sposób zrezygnować. – Dlatego zastanawiam się, co możemy eliminować z budżetu – przyznaje wójt. Wskazuje, że subwencja oświatowa nie wystarcza nawet na płace i mieszkańcy będą musieli pogodzić się z ograniczeniem szeregu dodatkowych zajęć szkolnych, kulturalnych, bibliotecznych. Prawdopodobnie trzeba będzie zrezygnować na przykład z zajęć logopedycznych, wyrównawczych i ruchowych. – Musimy powiedzieć rodzicom, że nas na to nie stać, bo inaczej okaże się, że we wrześniu nie będzie pieniędzy nawet na opłacenie ZUS-ów i pracowników – stwierdza. – Mamy krytyczną sytuację i trzeba wdrożyć plan oszczędnościowy – dodaje.

W Czechowicach-Dziedzicach szacują spadek dochodów o 20-40 procent, a wszystko wskazuje na to, że kwiecień będzie najgorszy. W skali całego roku budżet będzie uszczuplony o kwotę liczoną w milionach. Już wcześniej władze zrezygnowały z organizacji największych i najdroższych imprez. Kierowano się nie tylko bezpieczeństwem zdrowotnym mieszkańców, ale i finansowym gminy. Dalsze cięcia są sprawą otwartą, ale raczej nie obejmą inwestycji. Bo wszystkie są realizowane z wykorzystaniem pozyskanych wcześniej środków zewnętrznych.

Podczas ostatniej sesji Rady Gminy Jasienica, wójt Janusz Pierzyna zapowiedział, że w związku ze zwolnieniem gospodarki należy spodziewać się mniejszych wpływów do budżetu gminy, co dokładnie będzie można ocenić najwcześniej pod koniec maja. Już podjął jednak decyzje dotyczące m.in. wstrzymania umów z organizacjami pozarządowymi organizującymi imprezy. Uspokoił, że wszystkie rozpoczęte i rozstrzygnięte inwestycje będą realizowane i kontynuowane. – Wstrzymanie może dotyczyć tych inwestycji, które są dopiero zaplanowane do rozstrzygnięcia w przetargach. I należy to rozpatrywać właśnie jako „wstrzymanie”, przeniesienie na przyszły rok, a nie rezygnację, bo są one potrzebne do rozwoju gminy – wyjaśniał.

– Nie jesteśmy zieloną wyspą. Będziemy mieli te same problemy – mówi Artur Beniowski, wójt Bestwiny. Prognoza wskazywała na dochody z podatków na kwiecień rzędu 1,4 miliona złotych. A w budżecie znalazło się tylko nieco ponad milion. – Za miesiąc będzie wiadomo, na czym stoimy – tłumaczy wójt. W Bestwinie rozpoczyna się wielka analiza wydatków i tego, w jakich dziedzinach będzie można wygenerować oszczędności. Podczas zebrania z szefami gminnych instytucji być może uda się określić, w jaki sposób można ograniczyć wydatki bieżące, bowiem gmina nie może rezygnować z inwestycji, na które już pozyskała środki zewnętrzne.

W Szczyrku w dalszym ciągu czekają na prognozę dochodów. Wiadomo, że kwiecień był ciut słabszy pod kątem dochodów, ale najgorsze może przyjść po rozliczeniu za maj.

W Jaworzu już wiadomo, że trzeba mocniej zacisnąć pasa. – Otrzymaliśmy kolejny tzw. udział w podatku dochodowym od osób prawnych za kwiecień. Jeszcze w 2019 roku wynosił on 1,43 miliona złotych, a przelew dzisiejszy opiewał na kwotę 875 tysięcy złotych, czyli równo pół miliona mniej, aniżeli było to w zeszłym roku o tej samej porze. To oznacza, że spadek dochodów w tej kategorii sięgnął 40 procent. Jeżeli pójdzie tak dalej, nie mogę wykluczyć istotnej nowelizacji budżetu w kontekście inwestycji oraz wydatków bieżących. Nie wiem, czy uda mi się spełnić w całości złożoną wcześniej obietnicę dotyczącą zamrożenia stawki z tytułu wywozu odpadów. Nie wiem, czy nie będziemy musieli się wycofać z wielu programów, chociażby wymiany pieców centralnego ogrzewania. Nie jestem pewien, czy nie czekają nas istotne cięcia w wydatkach na administrację, kulturę, sport i edukację. Nie mam pojęcia, czy nie czeka nas tzw. program naprawczy w związku z zakłóceniem relacji dochodów i wydatków bieżących. Na chwilę obecną wiele rzeczy nie wiem. Wszystko rozjaśnią nam miesiące letnie – o kłopotach Jaworza wójt swoich mieszkańców poinformował na Facebooku. I wyraził nadzieję, że wszyscy – mieszkańcy, władze, pracodawcy, pracownicy – przejdą przez to razem, wspierając się w tym trudnym czasie. – Liczę także na to, że na dłuższą metę budżet Jaworza wyjdzie również obronną ręką z tej trudnej sytuacji – dodał.

O tym, że samorządy muszą się liczyć ze spadkiem dochodów o około 20 procent już wcześniej ostrzegał Andrzej Płonka, starosta bielski. Samorządowcy nie wierzą, że rząd wyciągnie pomocną rękę. Do tej pory tego nie zrobił, a – jak zauważa gospodarz Bestwiny – skierowane dla pracodawców środki nie obejmują samorządów, a w Bestwinie to właśnie gmina jest największym pracodawcą.

Wójt Wilkowic liczy, że działania rządu nie obejmą zastopowania inwestycji, bo – jak przekonuje – to właśnie tego typu działania pomogą rozpędzić gospodarkę. – Musimy jednak zdawać sobie sprawę, że w przypadku państwa nie widać teraz większych rezerw – zauważa. Nasi rozmówcy mają przede wszystkim nadzieję, że rząd po prostu nie zrzuci na ich barki jakichś nowych i niespodziewanych obciążeń, jak to ma w zwyczaju po kolejnych reformach.

Współautor:
Kuba Jarosz