,,Z eksponatów w muzeum można dowiedzieć się również, że dawni górale żywili w sobie miłość dla piękna, którą wyrażali w zdobnictwie. Wszystko, począwszy od haftów na bieliźnie i żywotkach, aż do zdobienia przedmiotów codziennego użytku, aż do umeblowania i okuć, albo malowań na skrzyniach na ubrania – świadczy wyraźnie, że góral poza chlebem szukał także strawy natury duchowej”* tak w materiałach do wiślańskiego radiowęzła pisał Andrzej Podżorski, inicjator i założyciel muzeum Beskidzkiego w Wiśle.
Realizując zadanie ,,Ożywiona nieobecność – zapomniane ludowe piękno” wzięliśmy za cel przybliżenie sylwetki tego niezwykłego nauczyciela i etnografa, który przez wiele lat badał i dokumentował kulturę materialną górali śląskich, skupiając się przede wszystkim na tradycyjnym zdobnictwie. Dzięki swojej skrupulatności i niezwykłemu talentowi odwzorowywał motywy i ornamenty charakterystyczne dla regionu. Za pomocą rysunku dokumentował zdobienia wykonane na sprzętach codziennego użytku m.in. na skrzyniach wiannych, narzędziach, meblach. Jego działalność w istotny sposób wpłynęła na zachowanie ich od zapomnienia. Obszerna etnograficzna spuścizna Andrzeja Podżorskiego zgromadzona w muzeum Beskidzkim w Wiśle nigdy wcześniej nie była reprodukowana ani całościowo eksponowana na żadnej wystawie, dlatego chcieliśmy zaprezentować te fenomenalne zbiory dla szerokiego grona odbiorców.
By zrealizować założony cel w terminie od września do połowy grudnia 2022 r. bogata kolekcja Andrzeja Podżorskiego eksponowana była na wystawie czasowej pt. ,,Dotyk przemijania” prezentowanej w trzech miejscach: Muzeum Beskidzkim im. A. Podżorskiego w Wiśle, Muzeum Śląska Cieszyńskiego w Cieszynie i Gminnym Ośrodku Kultury w Jasienicy. Na wystawie znalazły się unikatowe i archaiczne przykłady tradycyjnego zdobnictwa, liczne rysunki i szkice z badań terenowych prowadzonych przez Andrzeja Podżorskiego w okresie międzywojennych i zaraz po II Wojnie Światowej, a także fotografie i archiwalne dokumenty tego wybitnego badacza kultury ludowej.
Trwałym efektem zadania, który otrzymała każda osoba uczestnicząca w wernisażu wystawy, jest publikacja wydana dzięki dofinansowaniu MKIDN i prywatnego sponsora. Album ,,Dotyk przemijania” przybliża życiorys Andrzeja Podżorskiego i prezentuje piękno góralskiego zdobnictwa zachowane w jego rysunkach. Tekst do albumu przygotowała Małgorzata Kiereś, etnograf i wieloletni kierownik Muzeum Beskidzkiego w Wiśle.
Internetową wersję albumu w postaci pliku PDF można pobrać z naszej strony. Polecamy!
Link do albumu ,,Dotyk przemijania” —->>> http://muzeumcieszyn.pl/images/2022/dotyk_przemijania.pdf <<<—
Innym trwałym elementem zadania są karty edukacyjne, na których prezentowane jest zdobnictwo przedmiotów codziennego użytku ze szczególnym uwzględnieniem bogatego wzornictwa skrzyń wiannych, które były najozdobniejszym elementem wyposażenia izby. O góralskiej wrażliwości estetycznej świadczą nie tylko precyzyjnie wykonane motywy zdobnicze, takie jak malowane kwiaty, ale także ryzowane w drewnie ornamenty geometryczne, układy stempli (wybijanych m.in. na metalowych elementach wozu) czy delikatne profilowanie przedmiotów, a nawet samo deskowanie wybranych elementów architektonicznych.
Mamy nadzieję, że prezentowane na kartach rysunki pozwoliły odbiorcom zachwycić się szczególnym pięknem dawnego zdobnictwa, nieobecnym we współczesnej i wszechobecnej kulturze masowej.
Zarówno album, jak i karty edukacyjne zostały rozdysponowane wśród zainteresowanych osób i uczestników wernisaży.
Przez cały okres wakacji realizowano cotygodniowe warsztaty malarskie inspirowane zdobieniami ze skrzyń wiannych, które prowadziła Anna Czyż – artystka malarka z Wisły, członkini stowarzyszenia ,,Grupa Twórców Wiślanie’”. Podczas zajęć uczestnicy dowiedzieli się jakie motywy wykorzystywano do zdobienia czoła i boków skrzyni, jak je komponowano, gdzie i w jakich układach były nanoszone i jakich kolorów używano. Osoby biorące udział w zajęciach próbowały na drewnianej desce odwzorować lub stworzyć własny obraz nawiązujący do malunków ze skrzyń wiannych, nazywanych u górali śląskich trówłami (Wisła) lub tróchłami (Istebna).
Chcieliśmy przybliżyć nadal żywe tradycje zdobnicze, dlatego zaprosiliśmy do muzeum rzemieślników, lokalnych mistrzów w swojej profesji. W pokazach połączonych z prelekcją udział wzięli czterej niezwykli twórcy, którzy z rodzinnych domów wynieśli swoje umiejętności i zamiłowanie do tradycji. Zdobnictwo w drewnie zaprezentował wiślański artysta ludowy, rzeźbiarz i snycerz Jarosław Gluza. W muzealnej kuźni zdobienia w metalu tradycyjną metodą stempelkową wykonali bracia – Zbigniew i Andrzej Michałek, kowale pochodzących z Jaworzynki. Ludowe instrumenty oraz sposób ich wykonania i zdobienia przedstawił Zbigniew Wałach z Istebnej – multiinstrumentalista, twórca instrumentów, który piękną muzyką ubogacał swój pokaz.
Mistrzowie przybliżyli uczestnikom tajniki swojego rzemiosła i zaprezentowali etapy wykonania poszczególnych zdobień, odpowiedzieli też na liczne pytania gości odwiedzających muzeum.
Dzięki realizacji zadania mogliśmy wyeksponować piękno góralskiego zdobnictwa i zwrócić uwagę odbiorców na to, jak wielki wkład Andrzej Podżorski włożył w zachowanie i dokumentację materialnej i niematerialnej kultury górali śląskich. Dzięki tego typu zadaniom kontynuujemy pracę założyciela i pierwszego kierownika naszego muzeum – zachowujemy i prezentujemy ginące elementy lokalnej tradycji.
Serdecznie dziękujemy osobom, które podjęły się realizacji poszczególnych etapów zadania. Jest nam niezmiernie miło, że podejmowane działania cieszyły się tak dużym zainteresowaniem!
koordynator zadania
Magdalena Łacek
Zadanie ,,Ożywiona nieobecność – zapomniane ludowe piękno” realizowano od kwietnia do grudnia 2022r. w Muzeum Beskidzkim im. A . Podżorskiego w Wiśle. Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury
*A. Podżorski, „Nie zapominajmy o naszych dawnych przodkach”(w:) Materiały radiowęzła wiślańskiego, sygn. MW.H.904
Dobrze, że zadanie podsumowane zadnia, nie ma mroczności.