Książnica Cieszyńska zaprasza na prezentację Agnieszki Laskowskiej zatytułowaną „Potajemnie o Polsce – materiały młodzieżowych organizacji tajnych w świetle archiwaliów Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego”. Odbędzie się ona w ramach cyklu „Cymelia i osobliwości ze zbiorów Książnicy Cieszyńskiej” 25 sierpnia o godz. 17.00.
Funkcjonowanie tajnych związków młodzieży na Śląsku Cieszyńskim było ściśle związane z rozwojem polskiej świadomości narodowej. Momentem przełomowym dla historii ruchów narodowych okazał się wybuch Wiosny Ludów w 1848 r. Jednakże już we wcześniejszym okresie można było zaobserwować wzmożoną aktywność na tym polu.
– W Europie rozwinął się wówczas szeroki ruch intelektualny i ideowy w znacznej mierze inspirowany przez członków tajnych stowarzyszeń. Również na Śląsku Cieszyńskim w latach czterdziestych XIX wieku co bardziej świadomi własnej tożsamości gimnazjaliści, chcąc powstrzymać przyśpieszający wówczas proces germanizacji regionu, zaczęli zakładać polskie organizacje o charakterze samokształceniowym. Początkowo tajne zrzeszenia młodzieży nie miały sprecyzowanych programów politycznych, a ich aktywność ograniczała się do poznawania i upowszechniania języka, literatury, historii i kultury polskiej. Ani powstałe wtedy „Złączenie Polskie” ani „Towarzystwo Uczących się Języka Polskiego na Ewangelickim Gimnazjum w Cieszynie”, przemianowane z biegiem czasu na „Czytelnię Polską”, nie były organizacjami politycznymi, a podejmowane przez nie działania miały na celu jedynie podniesienie rangi języka polskiego i polskiej kultury w świadomości społecznej mieszkańców Śląska Cieszyńskiego. Po upadku Wiosny Ludów w konsekwencji postępujących zmian w ruchu narodowym tajny ruch młodzieżowy nie wygasł, wręcz przeciwnie, wzmocnił się i zmienił swoje oblicze. Powstałe w drugiej połowie XIX wieku „Wzajemność”, „Towarzystwo Narodowe” i utworzone z ich połączenia towarzystwo „Jedność”, nie były już tylko organizacjami samokształceniowymi, ale zyskały wykrystalizowane oblicze narodowe o wyraźnie emancypacyjnym charakterze – wyjaśnia Agnieszka Laskowska.
W zbiorze archiwaliów Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego przechowywanym w Książnicy Cieszyńskiej znajdują się materiały z działalności tajnych organizacji młodzieżowych. Są wśród nich m.in. księgi protokołów czy księgi wypracowań literackich członków wspomnianych zrzeszeń, dzięki którym możliwe jest odtworzenie zakresu oraz znaczenia działań tajnych związków młodzieży w pracy na rzecz uświadomienia narodowego mieszkańców Śląska Cieszyńskiego.
O tym, czy konspiracja była koniecznością, w jakim stopniu członkowie pierwszych stowarzyszeń władali językiem polskim, w jaki sposób pogłębiano wiedzę o Macierzy, jej historii i kulturze, skoro w Cieszynie polskich książek nie było oraz jak to się stało, że z kółek samokształceniowych wyrósł tak prężny ruch narodowy, opowie podczas prelekcji Agnieszka Laskowska. Prezentacji towarzyszyć będzie pokaz materiałów archiwalnych.
