Jedzenie – to jedna z niezbędnych czynności koniecznych do życia. Kiedy jesteśmy młodzi i zdrowi, jest to dla nas oczywiste. Spożywamy posiłki z przyjemnością, nie zastanawiając się nad ich znaczeniem, ale po prostu delektując się smakiem, a często i towarzystwem bliskich osób przy stole. Sytuacja się zmienia wraz z wiekiem. Starzejąc się, z coraz mniejszą ochotą patrzymy na talerz. Bywa, że jedzenie przestaje być przyjemnością, a staje się przykrym obowiązkiem.
„Nie mam apetytu” – tak często seniorzy tłumaczą swoje zachowanie i niechęć do jedzenia. I coś w tym jest. Apetyt bowiem odgrywa ważną rolę w odżywianiu. Czym więc w ogóle jest apetyt? To naturalny proces zaspokajania głodu kontrolowany przez część mózgowia, w której znajduje się ośrodek głodu i sytości. Apetyt pozwala na utrzymanie odpowiedniej zawartości składników koniecznych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Z kolei jego brak prowadzi do zaburzenia w przyjmowaniu pokarmów, a co za tym idzie – do niedoborów niezbędnych składników pokarmowych, w tym mikroelementów i witamin koniecznych do optymalnej pracy narządów ciała. U starszych osób kończy się nawet niedożywieniem. Niedożywienie z kolei powoduje upośledzenie funkcji organów wewnętrznych, bardzo ciężkie choroby, wyniszczenie, a nawet śmierć.
Za brak apetytu odpowiadają fizjologiczne procesy starzenia. U starszych osób przemiana materii zwalnia, a konsekwencją tego zjawiska jest mniejsze zapotrzebowanie na energię dostarczaną z pokarmem. Brak apetytu związany jest także z problemami trawiennymi, chorobami układu pokarmowego, utratą uzębienia, zaburzeniami odczuwania smaku i zapachu. Pojawiające się po posiłku zgaga, nadkwaśność, bóle brzucha, zaparcia i wzdęcia tylko potęgują brak chęci na kolejny posiłek. Problemy z łaknieniem dotyczą także osób zmagających się z nowotworami, przechodzących długotrwałe chemioterapie i radioterapie. Nie bez znaczenia dla prawidłowego odżywiania są także inne bolączki seniorów – brak samodzielności, samotność, a wcale nie rzadko sytuacja materialna, w jakiej się znajdują.
Choć organizmy osób starszych nie wymagają takich ilości kalorii dziennie jak u ludzi młodych i aktywnych zawodowo, potrzeby związane z dostarczaniem witamin i składników mineralnych są podobne. Mając to wszystko na uwadze, warto zadbać o siebie i pomóc apetytowi. W aptekach dostępne są preparaty pobudzające łaknienie, ale na początek najlepiej skorzystać z dobrodziejstw, które oferuje natura.
Z pewnością chęci do jedzenia wzmocni owoc kopru, kminku czy anyżu, a także liście mięty pieprzowej i pokrzywy, korzeń cykorii podróżnika i ziele bazylii. Apetyt poprawią też nasiona kozieradki, które stosowane są dość często przez kulturystów. Zielarze polecają ponadto rzepik. Posiada on właściwości usprawniające przyswajanie pokarmów i poprawiające trawienie. Spośród przypraw można stosować kminek i majeranek. Warto polubić ponadto zielone warzywa. Stymulują one bowiem układ trawienny, aby produkował więcej soków i enzymów trawiennych. Ma to bezpośrednie przełożenie na wzrost apetytu i lepsze przyswajanie spożywanych pokarmów. Szczególnie cenna jest gorzka zielenina, czyli na przykład sałata, rukola, cykoria, jarmuż, endywia, szczaw, kapusta czy rzeżucha.
Jedną z zasad żywienia osób starszych jest przygotowywanie posiłków z produktów naturalnych – warzyw, nabiału, chudych mięs, ryb, kasz, ciemnego pieczywa, a także dbanie o ich różnorodność. Potrawy przyrządzone na bazie fasoli, grzybów, kapusty, a także dania smażone i tłuste nie są wskazane ze względu na gorszą tolerancję i długie zaleganie w żołądku. Dobrze jest przyjmować kilka – 4-5, a nawet 6-7 – małych posiłków w ciągu dnia, co pozwala organizmowi na poprawne wchłanianie środków odżywczych i zmniejsza dolegliwości trawienne. Należy unikać przejadania się. Warto zadbać też o atrakcyjny wygląd posiłku na talerzu – tak, aby zachęcał do kolejnych kęsów. Oczywiście należy pamiętać o modyfikacji diety w przypadku specyficznych chorób takich jak cukrzyca, niewydolność nerek, wątroby, schorzeniach układu pokarmowego, w stanach pooperacyjnych i wielu innych.
Bardzo istotne jest ponadto przyjmowanie odpowiedniej ilości płynów. Nie jest to prosta kwestia, gdyż zdarza się, że starsze osoby nie sięgają po szklankę w obawie przez zbyt częstymi wizytami w toalecie. A jeśli dochodzą do tego inne problemy, na przykład nietrzymanie moczu czy kłopoty z poruszaniem się, awersja do picia jest jeszcze większa. Trzeba znaleźć jakieś wyjście z sytuacji. Dobrym rozwiązaniem jest popijanie wody czy innych płynów małymi łyczkami w ciągu całego dnia, co chwilę. Ułatwi to pracę przewodu pokarmowego i pomoże nawodnić organizm, a mocz będzie się zbierał w pęcherzu powoli, pozwalając nawet na spacer. Należy pamiętać, że bez wody człowiek powoli staje się słaby, brakuje mu siły, obniża się sprawność fizyczna i odporność organizmu, który staje się podatny na różnego rodzaju infekcje bakteryjne i wirusowe. Nie warto iść tą drogą.
