2 września o 14.00 w galerii Książnicy Cieszyńskiej otwarta zostanie wystawa “Czucie i wiara”, prezentująca literaturę okresu romantyzmu w zbiorach placówki. Ekspozycja zorganizowana w związku z przypadającą w bieżącym roku 200. rocznicą pierwszego wydania „Ballad i romansów” Adama Mickiewicza oraz ogłoszeniem roku 2022 Rokiem Polskiego Romantyzmu ma na celu przedstawienie najważniejszych dzieł literackich tego okresu.
Jak informuje Książnica Cieszyńska, początkowej części ekspozycji zaprezentowany został wybór najbardziej reprezentatywnych dzieł czołowych twórców romantyzmu europejskiego. Nie brak wśród nich przedstawiciela wczesnego romantyzmu Jeana Jacquesa Rousseau (1712-1778) i jego powieści “Nowa Heloiza”, w której autor poddał gruntownej krytyce kulturę i filozofię oświecenia, zapoczątkowując w literaturze europejskiej nurt zwany sentymentalizmem. Preromantyzm niemiecki reprezentuje Johann Wolfgang von Goethe (1749-1832) i jego najsłynniejszy utwór “Cierpienia młodego Wertera”, należący do kanonu światowej literatury. Goethe stworzył w nim postać tzw. bohatera werterycznego – cierpiącego i nieszczęśliwego, którego całe życie jest wielką porażką i kończy się tragicznie. Niemiecki romantyzm rozwijał się w nawiązaniu do tendencji charakterystycznych dla okresu „burzy i naporu”. Nazwa tego nurtu wywodzi się od tytułu głośnego dramatu “Sturm und Drang” Friedricha Maximiliana Klingera, wybór dzieł którego także znalazł się na ekspozycji. Charakterystyczne cechy tego nurtu stanowiły bunt i krytyka stosunków społecznych, a jego najbardziej znanym jego przedstawicielem jest Friedrich Schiller, nazywany „niemieckim Szekspirem”. Na wystawie zaprezentowana została także twórczość jednego z największych niemieckich poetów lirycznych, Friedricha Hölderlina (1770-1843), współtwórcy pierwszego manifestu romantyzmu w Niemczech. Romantyzm angielski reprezentuje wybór dzieł jego najwybitniejszego przedstawiciela George’a Byrona (1788-1824). Z kolei romantyzm francuski, ściśle wiążący się z rewolucją 1789 r., której hasła pokrywały się z ideami pisarzy romantycznych, reprezentuje m.in. Victor Hugo (1802-1885). Jedno z najbardziej znanych jego dzieł, powieść “Nędznicy”, prezentowane jest na wystawie w pierwodruku z 1862 r.
Część poświęconą piśmiennictwu polskiemu otwierają nazwiska najważniejszych filozofów tego okresu, których poglądy wywarły ogromny wpływ na rozwój literatury. Należy do nich m.in. Karol Libelt (1807-1875), jeden z twórców polskiej filozofii narodowej – mesjanizmu. Bujnie rozwijającą się w pierwszych dekadach XIX wieku krytykę literacką reprezentuje jeden z najwybitniejszych krytyków okresu romantyzmu Aleksander Tyszyński (1811-1880). Wprowadził on do literatury polskiej termin „szkoła ukraińska”, odnoszący się do tych pisarzy romantycznych, którzy w swoich utworach poruszali wątki nawiązujące do dziejów Ukrainy.
Nurt poprzedzający bezpośrednio rozwój romantyzmu – sentymentalizm reprezentuje Maria Wirtemberska (1768-1854) i jej powieść “Malwina, czyli domyślność serca”, określana przez krytyków jako pierwszy wartościowy polski romans i doskonałe studium psychologiczne. Znacząca część ekspozycji poświęcona została polskiemu wieszczowi Adamowi Mickiewiczowi (1798-1855). Spośród jego wczesnych utworów zaprezentowana została m.in. powieść poetycka “Grażyna” oraz warszawskie wydanie “Ballad i romansów” z 1833 r. Obok wydanych drukiem “Ksiąg narodu i pielgrzymstwa polskiego”, na wystawie znalazł się również rękopis tego dzieła Mickiewicza sporządzony przez Pawła Stalmacha (1824-1891), stanowiący jedno z pierwszych świadectw kultu Mickiewicza na Śląsku Cieszyńskim. Wśród licznie reprezentowanych na wystawie egzemplarzy narodowej epopei “Pan Tadeusz” na uwagę zasługuje egzemplarz jego pierwszej cieszyńskiej edycji z 1906 r., a także tekst dzieła przepisany w czasie II wojny światowej przez nauczyciela z Brennej Henryka Halfara (1907-1986). W części poświęconej Juliuszowi Słowackiemu (1809-1849) warto zwrócić uwagę na pierwsze wydanie poematu dygresyjnego “Beniowski”. Twórczość Zygmunta Krasińskiego (1812-1859) reprezentują m.in. pierwodruki “Przedświtu” i “Irydiona”. Kolejny wybitny, a niedoceniony za życia przedstawiciel romantyzmu to Cyprian Kamil Norwid (1821-1883). Na wystawie zaprezentowano unikalny egzemplarz jedynego zbioru dzieł poety wydanego za jego życia, opublikowany w Lipsku w 1862 r. I jeszcze jeden pisarz romantyczny, jakże różny od pozostałych – Aleksander Fredro (1793-1876), zwany „polskim Molierem”. Na wystawie nie brak jego sztandarowych dzieł, jak “Zemsta” i “Śluby panieńskie”. W części prezentującej dorobek autorów tworzących głównie w kraju na szczególną uwagę zasługuje Wincenty Pol (1807-1872) i jego “Pieśń o ziemi nasze”j. Część ekspozycji poświęcona została powieści, która w okresie romantyzmu przeżywała swój rozkwit. Nie brak też dzieł najpracowitszego pisarza w literaturze polskiej Józefa Ignacego Kraszewskiego (1812-1887) z jego najsłynniejszym dziełem “Stara baśń”. Na wystawie zaprezentowano jej pierwodruk z 1876 r.
W kolejnej części wystawy przedstawieni zostali cieszyńscy twórcy okresu romantyzmu, a wśród nich Paul Lamatsch von Warnemünde (1805-1866), autor poematu “Die Gründung von Teschen” (“Założenie Cieszyna”) z 1840 r., stanowiącego pierwszą literacką wersję legendy o założeniu miasta Cieszyna przez trzech braci. Ekspozycję zamykają wątki romantyczne w cieszyńskim piśmiennictwie. Znajdziemy wśród nich m.in. mowę wielbiciela literatury romantycznej Franciszka Habury (1843-1921), nauczyciela w polskim gimnazjum w Cieszynie, wygłoszoną w 1902 r. podczas zorganizowanego w tej szkole wieczorku poświęconego Adamowi Mickiewiczowi. Nie brak również afiszy wystawianych w Cieszynie sztuk romantycznych twórców, m.in. Friedricha Schillera.
Wystawę będzie można zwiedzać do 26 listopada. Kuratorem ekspozycji jest Halina Morawiec.
