Liczy ponad 24740 hektarów i jest jedną z najważniejszych ostoi ptactwa lęgowego i migrującego w południowej Polsce. Mowa o Dolinie Górnej Wisły, chronionej w ramach sieci Natura 2000, która ciągnie się wzdłuż rzeki Wisły na odcinku od Skoczowa aż po Czechowice-Dziedzice, a swymi granicami obejmuje liczne kompleksy stawów hodowlanych oraz dominujący w krajobrazie Zbiornik Goczałkowicki. To tam przez cały rok spotkać można nie tylko rzadkie gatunki ptaków, ale także osoby, których pasją jest uwiecznianie ich na zdjęciach.
Dolina Górnej Wisły to ostoja, w której odnotowano obecność 29 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej oraz 8 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt. W okresie lęgowym pojawiają się tam przedstawiciele następujących ptaków: gęgawy, krakwy, cyranki, płaskonosa, głowienki, czernicy, zausznika, perkoza dwuczubego, bączka, ślepowrona, czapli purpurowej, kokoszki, sieweczki rzecznej, krwawodzioba, śmieszki, mewy czarnogłowej, rybitwy rzecznej, rybitwy białowąsej, rybitwy czarnej i muchołówki białoszyjej. W dużej liczbie gnieżdżą się tam również: łabędź niemy, bąk, bocian biały, błotniak stawowy i zimorodek. Warto też wspomnieć o lęgach takich rzadkości, jak hełmiatka i szablodziób. Swoją stałą kolonię lęgową posiada tam też kormoran.
Flagowym ptakiem Doliny Górnej Wisły jest natomiast ślepowron – rzadki gatunek czapli. Aby lepiej go chronić, w ostatnich latach Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Katowicach realizowała projekt Life.Vistula.pl Projekt stworzył wiele okazji do obserwacji życia ptaków. W projekcie współfinansowanym przez Unię Europejską w ramach funduszu LIFE oraz Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej uczestniczyły również: Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Krakowie, Górnośląskie Koło Ornitologiczne oraz Towarzystwo na Rzecz Ziemi.
Ślepowron to ptak bardzo tajemniczy – w dzień ukrywa się w gęstych zaroślach i najchętniej opuszcza je dopiero po zmroku. Ptak, który swoją nazwę zawdzięcza właśnie nocnemu trybowi życia, to ulubieniec ornitologów w regionie. Teren wokół stawów hodowlanych w regionie przemierza z aparatem w dłoni m.in. Krystyna Liersz-Żelasko, mieszkanka Śląska Cieszyńskiego. W swoim archiwum ma całą kolekcję zdjęć młodych i dorosłych ślepowronów.
Ślepowron w ciągu dnia odpoczywa w ukryciu na drzewach i krzewach, ożywia się o zmierzchu, wtedy wylatuje na żer. W okresie lęgowym jest gatunkiem towarzyskim. Poza nim żyje samotnie, żeruje pojedynczo, ustanawiając indywidualne terytoria łowieckie. Pokarmem ślepowronów są płazy, ryby i owady, które chwyta, brodząc lub czatując w płytkiej wodzie. Zjada także skorupiaki, jaszczurki, małe ssaki, zaskrońce, ślimaki, pająki, pijawki i małe ptaki. Młode ptaki karmione są pokarmem na wpół przetrawionym i zwróconym przez dorosłe.
W słowiańskich wierzeniach ślepowron odgrywał rolę psychopompa, czyli przewodnika dusz, towarzyszącego zmarłym w drodze przez rzekę oddzielającą świat żywych od umarłych. Jego łacińska nazwa oznacza dosłownie „nocny kruk” i tak też, jako nocny odpowiednik kruka, pojmowano go w wielu kulturach. Ślepowron to ptak tajemniczy – w dzień ukrywa się w gęstych zaroślach, które najchętniej opuszcza po zmroku. I to właśnie nocne życie zadecydowało o jego nazwie. Ludzie widząc drzemiącego ślepowrona ukrytego wśród roślinności w ciągu dnia, uznali go za „ślepego”. Drugi człon nazwy gatunkowej pochodzi od tego, że jego głos przypomina krakanie wrony – gardłowe „croak”.
Ślepowron jest ptakiem mniejszym od czapli siwej, o opływowym ciele i wymiarach od 58 do 65 cm. Ma bardzo charakterystyczną sylwetkę z głową „wciągniętą” w tułów i dość krótkimi nogami. Samice i samce wyglądają podobnie, różnią się tylko wielkością ciała. U dorosłych ptaków czarna głowa ozdobiona jest dwoma lub trzema białymi, długimi piórami, sięgającymi do połowy pleców. Wierzch ciała również jest czarny, z zielonym połyskiem, który staje się bardziej intensywny w szacie wiosennej. Skrzydła i ogon są niebieskoszare, spód ciała jaśniejszy od nich, a czoło, policzki i kuper białe. Czarna maska obejmuje czerwone oko, łącząc je z czarnym dziobem. Nogi na początku okresu lęgowego malinowoczerwone, przez resztę roku są żółtawe.
Te wyjątkowe ptaki udało się zaobserwować także ornitologom współpracującym z Regionalną Dyrekcją Ochrony Środowiska w Katowicach, w ramach wspomnianego projektu Life.Vistula.pl. Oto kilka zdjęć.
Projektem Life.Vistula.pl objęta była także rybitwa rzeczna – kolejny cenny i chroniony gatunek ptaków wodno-błotnych. By wszystkim ptakom żyło się lepiej, w Dolinie Górnej Wyspy wyremontowano i zabezpieczono kilkanaście ptasich wysp. Na Zbiorniku Goczałkowickim powstała Ptasia Beczka, a w Ochabach Wielkich, na stawie Barzyniec – Ptasi Rondel. Na brzegu stawu Barzyniec stworzona została także czatownia do obserwacji ptaków. To m.in. stamtąd ornitolodzy prowadzą swoje obserwacje, łapiąc w kadrach rzadkie gatunki ptaków.
W Dolinie Górnej Wisły zaobserwować można wiele innych gatunków ptaków. Oto niektóre okazy uchwycone przez Krystynę Liersz-Żelasko, która przy okazji uwiecznia również florę unikatowego miejsca na mapie Polski.
Za treści zawarte w publikacji dofinansowanej ze środków WFOŚiGW w Katowicach odpowiedzialność ponosi Redakcja
