Nieprzestrzeganie terminów administracyjnych może powodować znaczne opóźnienia w uzyskaniu należnych odszkodowań. Czym dokładnie są bezczynność organu i przewlekłość postępowania oraz jak działać w przypadku ich zaistnienia?
Co to jest bezczynność organu?
Zgodnie z Kodeksem Postępowania Administracyjnego, bezczynność oznacza brak załatwienia przez organ sprawy w przewidzianym terminie. Do tego okresu nie wliczają się jednak m.in. terminy przewidziane w przepisach prawa na dokonanie określonych czynności, okresy zawieszenia postępowania oraz okresy trwania mediacji.
Co oznacza przewlekłość postępowania administracyjnego?
Przewlekłość postępowania to szersze pojęcie niż bezczynność. Odnosi się do sytuacji, w których sprawy są prowadzone nieefektywnie i nieskutecznie, co uniemożliwia ich terminowe zakończenie. Samo niewydanie decyzji w terminie nie świadczy jeszcze o przewlekłości. Kluczowe są działania pozorowane, niedbałe lub bez znaczenia dla sprawy.
Przyczyny opieszałości w przypadku wywłaszczeń
Główne przyczyny opóźnień w przypadkach wywłaszczeń to braki kadrowe oraz niedostateczne środki na opłacenie usług rzeczoznawców majątkowych, co odwleka w czasie wydanie decyzji o odszkodowaniu. W efekcie np. rolnik, który traci swoje gospodarstwo (miejsce pracy), może przez długi czas nie otrzymać odszkodowania, zwłaszcza jeśli decyzja miała rygor natychmiastowej wykonalności, co prowadzi do dalszych strat finansowych.
Innym źródłem opóźnień jest możliwość odwoływania się stron od decyzji ustalającej odszkodowanie za wywłaszczenie nieruchomości. Dopiero po uostatecznieniu się decyzji pieniądze mogą zostać przekazane wywłaszczonemu. W przypadku dużej liczby wywłaszczeń proces ten może trwać kilka miesięcy, a nawet dłużej.
Ponaglenie na bezczynność organu lub przewlekłość postępowania
Jeśli organ administracyjny nie działa w terminie, można wnieść ponaglenie za jego pośrednictwem do organu wyższej instancji lub do tego samego organu, jeśli nie ma organu wyższego. Organ niższej instancji ma 7 dni na ustosunkowanie się do ponaglenia, wyjaśniając przyczyny bezczynności lub przewlekłości. Rozpatrzenie ponaglenia musi nastąpić nie później niż w ciągu 7 dni od jego otrzymania.
Po zbadaniu sprawy organ wydaje postanowienie określające, czy doszło do uchybień oraz czy były one rażącym naruszeniem prawa. Jeśli uchybienia zostaną potwierdzone, organ nadrzędny:
- zobowiązuje niższy organ do załatwienia sprawy w wyznaczonym terminie (jeśli postępowanie nadal trwa),
- zarządza wyjaśnienie przyczyn, ustalenie winnych oraz wdrożenie środków zapobiegawczych.
Skarga przed sądem administracyjnym
Jeżeli ponaglenie nie przyniesie oczekiwanego efektu, strona ma prawo wnieść skargę do sądu administracyjnego. Skarga na przewlekłość postępowania lub bezczynność organu jest składana za pośrednictwem organu, którego problem dotyczy. Organ ma 30 dni na przekazanie skargi wraz z aktami i odpowiedzią na skargę. Warunkiem rozpatrzenia skargi jest dołączenie dowodu wcześniejszego ponaglenia sprawy.
Sąd, uwzględniając skargę, może – oprócz zobowiązania organu do załatwienia sprawy – nałożyć grzywnę na organ lub przyznać stronie odszkodowanie, jeśli poniosła ona straty. Wygranie sprawy daje skarżącemu prawo do żądania zwrotu kosztów procesowych od organu.
W sytuacji, gdy powyższe kroki nie przyniosą skutku, pozostaje wniesienie skargi kasacyjnej do Naczelnego Sądu Administracyjnego.
