Gmina Skoczów znajduje się w centralnej części powiatu cieszyńskiego. Położona jest w bliskim sąsiedztwie Beskidu Śląskiego, który z odległości 10-20 km bardzo ładnie się prezentuje o każdej porze roku. Gmina składa się z miasta Skoczowa oraz dziesięciu sołectw: Bładnice, Harbutowice, Kiczyce, Kowale, Międzyświeć, Ochaby, Pierściec, Pogórze, Wilamowice i Wiślica.
Sercem Skoczowa, jest rynek. Warto zwrócić uwagę na sam budynek ratusza z 1797 roku w stylu późnobarokowym. Atrakcją rynku jest także znajdująca się na środku placu fontanna z barokową figurą Neptuna zwanego też Jonaszem albo Trytonem. Jest to dzieło skoczowskiego mieszczanina, rzeźbiarza Wacława Donaya.
Skoczów, podobnie jak większa część Śląska Cieszyńskiego, jest gminą wielowyznaniową. W mieście uwagę przyciągają więc zabytkowe kościoły, a ściślej mówiąc, ich wieże – świątynie katolickie: pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, pw. Znalezienia Krzyża Świętego, a także ewangelicko-augsburski kościół Świętej Trójcy. Budowle te wpisują się w sakralne dziedzictwo Śląska Cieszyńskiego. Gmina Skoczów jest miejscem bogatym w zabytki sakralne, które warto nie tylko zwiedzić, ale również poznać ich niezwykłe historie.
Ważną osobistością związaną ze Skoczowem był św. Jan Sarkander. Rok 2020 jest Rokiem Świętego Jana Sarkandra. Pamięć o tej postaci jest wciąż żywa, a miejsca z nią związane do dziś znajdują się w Skoczowie. Zobaczyć je można spacerując Szlakiem Sarkandrowskim, który został wytyczony na terenie miasta początkiem lat 90. ubiegłego wieku.
Dom urodzenia św. Jana Sarkandra, Rynek 2 – według starych przekazów św. Jan Sarkander urodził się w piwnicy domu przylegającego do ratusza. Dom ten wykupiono z rąk prywatnych w 1890 r. W piwnicy urządzono kaplicę, gdzie od początku XX w. odbywały się nabożeństwa, zaś w pozostałych pomieszczeniach działały stowarzyszenia katolickie i biblioteka. Od 1932 r. rozważano projekt utworzenia Sarcandrineum – muzeum gromadzącego pamiątki związane z osobą i kultem bł. Jana. Po przerwie w latach 1939 – 1959 piwniczkę przywrócono do celów kultowych.
W trakcie przygotowań do kanonizacji Sarkandra wrócono do pomysłu utworzenia Sarcandrineum. Projekt odrestaurowania zabytkowej kamienicy i jej adaptacji do nowych celów opracowali Ludwik Herok i Alojzy Wróblewski. W 1993 r. rozpoczął się remont, w pierwszej kolejności kaplicy wg proj. Heroka. 29 czerwca 1994 r. bp Tadeusz Rakoczy poświęcił kaplicę narodzenia Jana Sarkandra, a 3 listopada 1994 r. oddane zostały do użytku sale ekspozycyjne na parterze. 1 września 1995 r. Sarkandrówka otrzymała status Muzeum Parafialnego im. Św. Jana Sarkandra. Więcej informacji o muzeum można znaleźć tutaj.
Obraz Jana Sarkandra na wieży ratusza – kiedy w 1801 r. kończono odbudowę wieży ratusza, postanowiono umieścić na frontowej ścianie u nasady wieży wizerunek ks. Jana Sarkandra, rodaka i patrona miasta. Obraz olejny, malowany na blasze przedstawia męczennika w pozie modlitewnej, z atrybutami męczeństwa. Prawdopodobnie jest to kopia starszego, barokowego pierwowzoru. Na odwrocie widnieją daty prac konserwatorskich. W czasie remontu ratusza w 1991 r. obraz został zdjęty i umieszczony w muzeum św. Jana Sarkandra. Obecnie na wieży znajduje się kopia wykonana przez Martę Meinhardt-Gawrońską.
Kościół pw. śś. Apostołów Piotra i Pawła – w murach kościoła parafialnego i plebanii zachowało się najwięcej śladów czci Jana Sarkandra. Są wśród nich relikwie ofiarowane w 1920 r. przez ołomunieckiego kardynała Skrbeńskiego. W 1906 r. Janowi Sarkandrowi dedykowano ołtarz po prawej stronie ołtarza głównego. Przebudowano go w stylu barokowym, umieszczając w centrum dużą statuę św. Jana wg wzoru znad jego grobu w Ołomuńcu. W 1972 r. stare malowidła na sklepieniu nawy głównej zastąpiono nowymi, przedstawiającymi: wyjazd Jana Sarkandra z matką do Przybora, pielgrzymkę do Częstochowy na Jasną Górę oraz męczeństwo i chwałę świętego, które zaprojektował i wykonał prof. Edmund Czarnecki z Katowic. W kościele znajduje się również stara, drewniana figura przedstawiająca św. Jana rozciągniętego na skrzypcu. Pierwotnie stała ona w kaplicy na Kaplicówce. Na kościelnej wieży wisi dzwon „Sarkander” z 1967 r. (wcześniejsze dzwony o tej nazwie z 1862, 1923 r. zostały zajęte na cele wojenne). Wszystkie informacje z życia Kościoła można znaleźć tutaj.
Kaplica św. Jana Sarkandra na Wzgórzu Kaplicówka – przed 1825 r. stała na wzgórzu kapliczka poświęcona Chrystusowi Boleściwemu. Na terenie Skoczowa w tamtym czasie bardzo żywy był kult Sarkandra. Ks. Józef Michałek rozbudował Kapliczkę i poświęcił ją pamięci Jana Sarkandra.
Biskup wrocławski Forster zezwolił na odprawienie w kaplicy cichych mszy św. trzy razy w roku. W 1923 r. wzniesiono nową kaplicę, poświęconą w następnym roku w czasie Odpustu Sarkandrowskiego. Kiedy papież Pius XI rozszerzył w 1932 r. kult bł. Jana na całą Polskę, ks. Mocko postanowił wznieść nowe oratorium. Wg planów arch. Wiedermanna wybudowała je firma Stritzki, a 27 maja 1934 r. poświęcił je ks. infułat Wilhelm Kasperlik. Wnętrze kaplicy zdobi stylowy ołtarz z figurą Męczennika wykonaną ze sztucznego marmuru.
Kaplicę, uszkodzoną w 1945 r., odrestaurowano dzięki pomocy kupca Sławiczka. Staraniem bpa Herberta Bednorza w 1985 r. przed kaplicą stanął krzyż papieski z Katowic-Muchowca, który już na stałe wpisał się w krajobraz Skoczowa. 22 maja 1995 r. – w sąsiedztwie kaplicy i krzyża – stanął ołtarz, przy którym papież Jan Paweł II odprawił nabożeństwo dziękczynne za kanonizację Jana Sarkandra.
Kościół Pw. Znalezienia Krzyża Św. – tzw. Szpitalik – początki kościoła sięgają XV w., kiedy służył jako kaplica miejskiego szpitala. W okresie reformacji pozostawiono go katolikom jako kościół parafialny. Tu „w czas Bożego Narodzenia 1576 r.” Jan Sarkander został ochrzczony przez ks. Wojciecha Gagatkowskiego. Pozostała z tego czasu kamienna chrzcielnica, przeniesiona teraz do prezbiterium. Na sklepieniu widnieją malowidła Jakuba Kawuloka z Istebnej, przedstawiające chrzest, męczeństwo i chwałę Jana ze Skoczowa z 1958 r.
Do Szlaku Sarkandrowskiego wpisana jest również odchodząca z Rynku ul. Jana Sarkandra przemianowana w 1923 r., jak również figura Jana Sarkandra przy ul. Mickiewicza. Na szlaku znajduje się również Dom Pomocy Społecznej prowadzony przez Zgromadzenie Sióstr Służebniczek BDNP przy ul. Mickiewicza – wzniesiony w 1910 r. staraniem ks. Jana Ew. Mocko i Towarzystwa Błogosławionego Jana Sarkandra.
Opiekę nad dziećmi powierzono Boromeuszkom, a potem Siostrom Służebniczkom Dębickim. W czasie okupacji siostry wysiedlono, a kilka lat po II wojnie zakład zamieniono na dom dla chłopców upośledzonych Caritas.
Ze Skoczowem związana była również inna postać – pisarz Gustaw Morcinek. Tu też znajduje się muzeum jego imienia, które zlokalizowane jest w najstarszym budynku w mieście z 1793 roku. W muzeum można zapoznać się z dziejami Śląska Cieszyńskiego, a także z historią Skoczowa, ze szczególnym uwzględnieniem tradycji rzemieślniczych. Osobna część ekspozycji poświęcona jest patronowi placówki. Gustaw Morcinek przedstawiony jest tutaj nie tylko jako literat, ale także nauczyciel, który przez lata mieszkał w Skoczowie. Nie tylko muzeum jest miejscem bezpośrednio związanym z Gustawem Morcinkiem. W mieście wytyczono specjalny szlak morcinkowski, który prowadzi przez miejsca bezpośrednio związane z tą wybitną w historii miasta postacią.
KAPLICÓWKA
Nad Skoczowem wznosi się Górka Wilamowicka ze wzgórzem Kaplicówka. Na szczycie znajduje się Kaplica św. Jana Sarkandra, a także wysoki na 21 metrów stalowy krzyż, który po zmroku (ze względu na specjalne oświetlenie) stanowi znak rozpoznawczy Skoczowa. Kaplicówka jest miejscem chętnie odwiedzanym przez mieszkańców gminy i regionu, a także przez turystów. Roztacza się stąd piękny widok na całą gminę i pobliski Beskid Śląski.
Położenie miasta jak również sołectw sprzyja turystyce pieszej i rowerowej. Nie brakuje również terenów leśnych, które chętnie odwiedzane są przez całe rodziny. Na terenie gminy przebiega ważna trasa rowerowa – szlak Greenways, łączący Kraków, Morawy i Wiedeń. Miasto posiada także własny wyciąg narciarski – Pod Dębem. Czynny jest tylko w trakcie śnieżnych zim.
Chcąc spędzić czas na świeżym powietrzu warto odwiedzić Mały Rynek, gdzie pod muralem dedykowanym bitwie skoczowskiej można poznać historię konfliktu Czechosłowacko-Polskiego z roku 1919, podczas którego bitwa pod Skoczowem pozwoliła odeprzeć atak wojsk czechosłowackich.
Można również udać się do pobliskiego sołectwa gminy Skoczów – do Pogórza, gdzie wytyczone zostały dwie ścieżki edukacyjne – historyczna i przyrodnicza. W trakcie spaceru możemy poznać tutejszą historię z czasów II wojny światowej oraz – nie tylko wzbogacić swoją wiedzę o unikalnej roślinności na tym terenie – ale również zobaczyć ją na własne oczy. Na terenie gminy Skoczów jest jeszcze wiele innych miejsc pamięci historycznej, jak na przykład: pomnik Żołnierzy Wyklętych w Kiczycach, grobowiec i obelisk upamiętniający ród Skoczowskich – właścicieli Wilamowic w latach 1559-1695, pomnik „Naszym bohaterom” w Skoczowie przy rondzie u zbiegu ulic Mickiewicza i Targowej czy pomnik „W hołdzie ofiar terroru i wszystkim walczącym o wolną Polskę” w Pierśćcu. O historii dawnego Skoczowa – osady zwanej Piekiełkiem położonej na wzgórzu w Międzyświeciu – przypominają również poświęcone jej tablice.
Wielkim powodzeniem wśród mieszkańców gminy i regionu cieszy się skoczowskie kino Teatr Elektryczny, prowadzone przez Miejskie Centrum Kultury „Integrator” oraz Kryta Pływalnia „Delfin”, gdzie znaleźć można, zarówno nieckę sportową i jak i rekreacyjna oraz inne atrakcje: zjeżdżalnię, saunę fińską, parową, typu infrared – na podczerwień, siłownię, kręgielnię, a także tężnię solankową.
Będąc w Skoczowie warto spróbować miejscowych specjałów czyli – pierników. Wyspecjalizowali się w ich wypiekaniu właściciele najstarszej w mieście, bo czynnej nieprzerwanie od 1906 roku, cukierni.
Skoczów znany jest także z fabryki kapeluszy Polkap. Miejsce to działa od 1924 roku i nieustannie produkuje kapelusze dla klientów na całym świecie. W kapeluszach ze Skoczowa paradowali m.in. polscy olimpijczycy z Sapporo w 1972 roku, z Montrealu w 1976 roku, Sydney w 2000 roku, Salt Lake City w 2002 roku czy w Atenach w 2004 roku.
ROWEREM PRZEZ ŻABI KRAJ
Skoczów zaliczany jest do miejscowości Żabiego Kraju. Tradycje hodowli ryb ze szczególnym uwzględnieniem karpia są tutaj bardzo silne. Co roku, na skoczowskim rynku odbywają się Dni Rybactwa, a ryby są jednym ze specjałów lokalnych restauracji. Duża liczba stawów, liczne bagna i podmokłe łąki okazały się dobrym środowiskiem życiowym dla wielu gatunków ptaków i płazów.
Walory tego regionu dostrzegł już w XV w. Mikołaj Brodecki, marszałek księcia cieszyńskiego Kazimierza II i właściciel Strumienia. Mądry zarządca nie tylko zakładał stawy hodowlane, ale był tez pomysłodawcą rozpoczętej w 1488 r. i trwającej 16 lat budowy tamy na Wiśle. Jej celem było uzyskanie dopływu bieżącej wody do pobliskich stawów, a tym samym wzrost ilości hodowli ryb. Doprowadziło to oczywiście do rozwoju regionu.
Dla rowerzystów ten uroczy rejon Śląska Cieszyńskiego również może zaoferować atrakcyjne widokowo i przede wszystkim łatwe trasy, oddalone od ruchliwych dróg. Prowadzi tędy pierwszy odcinek budowanej Wiślanej Trasy Rowerowej, która ma przebiegać przez całą Polskę i połączyć góry z morzem. Położenie Skoczowa i uwarunkowania środowiskowe powodują, ze obszar ten jest ciekawy przyrodniczo. Można spotkać dużo interesujących i rzadkich zwierząt oraz roślin. To wszystko spowodowało, iż wielu ludzi chce chronić ten „kawałek natury”.
W 1996 r. utworzony został rezerwat „Skarpa Wiślicka”. Powstał on w celu ochrony buczyny karpackiej oraz łęgu jesionowego i runa leśnego, w którym występują rzadkie i chronione rośliny, np.: obrazki plamiste, wawrzynek wilczełyko, zdrojówka rutewkowata, skrzyp olbrzymi, wilczomlecz słodki, śnieżyczka przebiśnieg, cieszynianka wiosenna (Hacquetia epipactis), bluszcz pospolity i storczyk blady. W rezerwacie występują także chronione kręgowce: 39 gatunków ptaków, 5 płazów, 3 gadów i 5 ssaków. „Skarpa Wiślicka” szczególnie wyróżnia się wczesną wiosną, kiedy całe jej zbocza porośnięte są czosnkiem niedźwiedzim, a wokół unosi się aromat czosnku.
Na łąkach w okolicach Skoczowa można spotkać aż 18 gatunków motyli. Do bardzo rzadkich należą: paź królowej, rusałka żałobnik, mieniak strużnik, perłowiec malinowiec, niedźwiedziówka gosposia, nastrosz lipowiec, fruczak gołąbek, pawica grabówka, lotnica zyska. Gmina Skoczów zaznaczona jest na mapie ornitologów kolorem czarnym, czyli jest obszarem o największym zagęszczeniu gatunkowym, na którym obserwowano ponad 200 gatunków ptaków (w Polsce jest ich ok. 360).
Teren ten zasiedla wiele gatunków chronionych. Są również rzadkości na skalę krajową. Do najciekawszych należą: kania ruda, błotniak stawowy, kobuz, czapla biała, ślepowron, bąk, bączek, zimorodek, bocian czarny, łabędź niemy, podróżniczek, kilka gatunków brodźców i dzięciołów.
Więcej informacji o Szlaku Sarkandrowskim dostępnych jest tutaj.
