Do 4 stycznia w Muzeum Historycznym w Bielsku-Białej – Zamku Książąt Sułkowskich można oglądać wystawę „Szopki – tradycja w miniaturze”. Prezentuje ona ponad 20 szopek z kolekcji etnograficznej muzeum, wykonanych przez twórców z Bielska-Białej i Żywiecczyzny.
Ekspozycja obejmuje obiekty o różnorodnych formach i funkcjach – od szopek kolędniczych i kukiełkowych po statyczne realizacje przeznaczone do domowej dekoracji. Najstarsze pochodzą z przełomu XIX i XX wieku, najmłodsze z lat 90. XX wieku. Wśród prezentowanych twórców znajdują się m.in.: Ryszard Biel, Wiktor Bortko, Jan Cembala, Franciszek Chrobak, Bolesław Dobija, Anna Ficoń, Janusz Frączek, Adam Grygiel, Józef Hulka, Józef Kania, Władysław Kastelik, Józef Kozłowski, Józef Mędrzak, Józef Nikiel ojciec i syn, Bogdan Socha oraz Antoni Rus.
– Szczególną uwagę zwracają dwie szopki Janusza Frączka z Bielska-Białej, wykonane w stylu krakowskim, ale wyraźnie nawiązujące do lokalnej architektury. W ich konstrukcji odnaleźć można elementy bielskiego zamku, ratusza w Białej, katedry św. Mikołaja w Bielsku oraz willi Sixta, co nadaje wystawie wyjątkowy regionalny kontekst – mówi Sylwia Grudzień, kurator wystawy z Działu Etnografii Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej.
Szopka bożonarodzeniowa należy do najbardziej rozpoznawalnych symboli świąt. Jej początki sięgają XIII wieku i działalności franciszkanów – za twórcę pierwszej uznaje się św. Franciszka z Asyżu, który w 1223 roku w Greccio zaaranżował scenę Narodzenia Pańskiego. Z czasem szopki przekształciły się w ruchome widowiska inspirowane francuskimi przedstawieniami marionetkowymi, wzbogacane o elementy satyryczne i komiczne. W 1738 roku Kościół zakazał wystawiania jasełek w świątyniach, pozostawiając jedynie statyczne szopki, co zapoczątkowało narodziny szopki ludowej – kukiełkowej, trafiającej na ulice i w ręce kolędników, uczniów i rzemieślników.
W XIX wieku szopki zdobyły dużą popularność, zwłaszcza w Krakowie, Warszawie i Lwowie, łącząc sceny narodzin Chrystusa z realistycznymi i humorystycznymi wątkami z życia codziennego. Szczególne miejsce zajmuje szopka krakowska, powstająca od połowy XIX wieku, wzorowana na architekturze miasta i bogato zdobiona. Tradycja szopkarska rozwijała się także w innych regionach Polski, m.in. na Żywiecczyźnie, łącząc wątki religijne z lokalną kreatywnością i obrazem codziennego życia społeczności.
Zdjęcia: Muzeum Historyczne w Bielsku-Białej
