To jest setna wystawa w Galerii „Przystanek Grafika” w Muzeum Drukarstwa w Cieszynie. Z okazji jubileuszu nie tylko ściany placówki przyozdobiła bardzo ciekawa tematycznie wystawa, ale goście wernisażu byli też częstowani okolicznościowym tortem.
Jubileuszowa wystawa „wyciśnięci” poświęcona jest książce i typografii. Termin ekspozycji pokrywa się z urodzinami noblistki Wisławy Szymborskiej. Jej twórczości poświęcona jest pierwsza cześć wystawy. Tematem jest książka artystyczna, stworzona na bazie twórczości Szymborskiej przez 29 artystek i artystów typografów, zecerów i projektantów graficznych z całej Polski pt. „Szczegóły i epizody – Typoantologia wierszy Wisławy Szymborskiej”. Zaprezentowano ją, a na ścianach zawisły poszczególne utwory. To wiersze poetki, przedstawiające jednocześni optykę artystów, co do ich strony wizualnej. Znajdziemy tam m. in. wiersz pt. “Kot pustym mieszkaniu”, który powstał po śmierci Kornela Filipowicza.
Na prezentowanej wystawie litery nie pełnią uległej funkcji względem wierszy poetki; swoją formą, ustawieniem, wielkością poddają wiersze interpretacji. Nadają im dodatkowych znaczeń i warstw. Każdy z artystów filtruje wiersz poetki przez swoją wrażliwość, doświadczenie i szuka wątków, które dla niego są najistotniejsze w danym utworze. W książce spotkamy kilka interpretacji tego samego wiersza, ale przez różne opracowania typograficzne zaakcentowane są różne warstwy zawarte w utworze przez poetkę, a czasem dołożone są kolejne znaczenia w kompozycji graficznej.
Książka i wystawa w założeniu była pracą kolektywną, skupiającą zecerów, artystów grafików, typografów tworzących przy użyciu ruchomych czcionek. Każdy z artystów miał nieograniczoną swobodę pracy, jedynymi wytycznymi były: twórczość Wisławy Szymborskiej; technika druku wypukłego przy użyciu czcionek drewnianych i ołowianych; z góry ustalony format książki. Reszta należała do indywidualnej wrażliwości każdego z artystów. I tak każdy samodzielnie wybierał wiersz/wiersze lub fragmenty wierszy poetki, opracowywał typograficzną interpretację i drukował w ponad 40 kopiach.
Każda z książek zawiera oryginalne grafiki składane ręcznie z ruchomych czcionek, została ręcznie zszyta i oprawiona. Powstało 40 oryginalnych unikatowych egzemplarzy i każdy z nich dedykowany jest konkretnej osobie (artyście, który brał udział w realizacji książki) lub instytucji posiadającej zbiory książki artystycznej.
Drugą część wystawy stanowi 5 książek, które odbito również archaiczną metodą wyciskania czcionek na papierze.
“Aforyzmy z Zürau” autorstwa Franza Kawki. Projektantem książki jest Wiktoria Kowalczyk-Szlaga – Kierownik Muzeum Drukarstwa w Nowym Targu. Leporello zostało wydrukowane przez Eryka Woźniaka, Janusza Karpińskiego i Gerarda Grosiaka na typograficznej, stop-cylindrowej maszynie drukarskej z napędem ręcznym z wiedeńskiej Schnellpressenfabrik Helbig & Müller datowanej na 1848 rok. To unikatowy zabytek techniki, jedyny tego typu wczesny model pospiesznej maszyny drukującej zachowany do dnia dzisiejszego. Maszyna jest jedną z trzech do tej pory znanych i zachowanych egzemplarzy wyprodukowanych w fabryce Friedrich Helbig i Leo Muller w Wiedniu.
“Adres w ciemnościach” – tomik poezji związanego z Cieszynem Jerzego Kronholda, wydrukowany przez Karola Franka w 2017 roku. Publikacja wydana została w bibliofilskim numerowanym nakładzie 35 sztuk, sygnowanych przez autora.
Bajki Ejsmonda to projekt wrocławskiego drukarza, który podjął się wydania reprintu bajek z 1927 roku. W 2022 roku Maciej Zarański podjął wyzwanie – ręczne odtworzenie „Bajek” Juliana Ejsmonda za pomocą tradycyjnych, typograficznych technik drukarskich. Proces trwał ponad rok i obejmował każdy etap klasycznego rzemiosła: od składania form ruchomymi czcionkami, przez drukowanie na starych maszynach, aż po introligatorskie wykończenie.
Droga na Ararat opowiadania z wyprawy (2024) oraz Historie pisane wodą (2000) autorstwa Iwony Bolińskiej-Walendzik drukowane w duecie z Tomkiem Ratajczakiem prowadzącym pracownię Flyingfish Letterpress. Na wystawie prezentujemy zarówno gotową książkę, jak i wersje prototypowe i ewolucyjne. Obie pozycje wydane w bibliofilskich numerowanych nakładach.
Ostatnią książką prezentowaną na jubileuszowej wystawie jest tomik poezji „Rozwijaj się w swoim pięknie” autorstwa Matyldy Temkin-Gołaszewskiej drukowanej czcionkami przez Jarosława Temkin-Gołaszewskiego w Cieszynie w roku 2024. Pozycja była prezentowana na Międzynarodowym Triennale Typografii w Nowym Targu oraz w Atelier Akademii Sztuk Pięknych w Wiedniu.
O wystawie przeczytacie też “Głosie Ziemi Cieszyńskiej” w numerze z 6 czerwca.
Fot. Michał Cichy
