Ta książka to prawdziwa gratka dla miłośników historii regionu. Prof. Idzi Panic oddał w ręce czytelników publikację dotyczącą Cieszyna. Pretekstem jest przypadające w tym roku 800-lecie uzyskania praw miejskich przez miasto.
Prof. Idzi Panic jest znanym i cenionym historykiem, obecnie już emerytowanym pracownikiem naukowo-dydaktycznym Uniwersytetu Śląskiego. W latach 1998-2002 był dyrektorem Instytutu Historii, w latach 2002-2008 piastował stanowisko jego wicedyrektora ds. naukowych, a od 1998 do 2018 roku kierował Zakładem Historii Średniowiecznej.
Związany z Cieszynem naukowiec i badacz jest członkiem kilku instytutów i towarzystw naukowych, m.in. Polskiego Towarzystwa Historycznego, Komitetu Nauk Historycznych PAN czy Towarzystwa Miłośników regionu Macierzy Ziemi Cieszyńskiej. Na swoim koncie ma wiele publikacji naukowych, m.in. ponad 20 monografii oraz 200 artykułów, a ponadto zredagował około 60 tomów w ramach serii naukowych i publikacji zbiorowych. Prof. Idzi Panic jest autorem takich książek jak „Tajemnica Całunu”, „Język mieszkańców Górnego Śląska od średniowiecza do połowy XIX wieku” czy „Dzieje Cieszyna od zarania do schyłku średniowiecza (1528)”.
Najnowsza publikacja prof. Idziego Panica – „Cieszyn 1223-2023. W osiemsetlecie uzyskania praw miejskich” – powstała we współpracy ze Stanisławem Kubiciusem, nauczycielem i samorządowcem rodem z Dębowca. Liczy ponad 230 stron i zawiera uwagi na temat czasu oraz okoliczności lokacji miasta, które zostały przedstawione na tle początków miast w południowo-wschodnich kasztelaniach Księstwa Opolsko-Raciborskiego we wczesnym średniowieczu. W pierwszym rozdziale prof. Idzi Panic koncentruje się wokół pytania o czas wyniesienia Cieszyna do rangi miasta, analizując źródła wczesnośredniowieczne i późniejsze, w tym m.in. dokument-klucz, czyli koronny dyplom, który dotyczy dyskusji na temat lokalizacji Cieszyna – akt wystawiony 7 czerwca 1284 roku przez oficjała biskupa wrocławskiego Wawrzyńca. Profesor bierze je wszystkie pod lupę.
Skąd jednak w ogóle dyskusja wokół początków Cieszyna i poszukiwania najbardziej prawdopodobnej daty powstania miasta? Prof. Idzi Panic we wstępie wyjaśnia, iż już w trakcie prac badawczych nad wydaną w 1988 roku publikacją „Księstwo cieszyńskie w średniowieczu. Studia z dziejów politycznych i społecznych”, jego uwagę przykuły między innymi pytania dotyczące początków centralnego ośrodka tego regionu, stolicy księstwa, Cieszyna, w tym oczywiście pytania o czas jego przekształcenia z osady sąsiadującej z tutejszym grodem, może handlowej, w miasto, czyli lokacji na prawo miejskie. W tym celu przeprowadzona została szczegółowa kwerenda najstarszych dostępnych źródeł pisanych, w których znajdowały się informacje na temat Cieszyna, a więc dokumentów książęcych i kościelnych z XIII wieku.
„Konfrontując wnioski, które wynikały z analizy źródeł z wynikami osiągniętymi przez starszych badaczy, przede wszystkim dziewiętnastowiecznych oraz Franciszka Popiołka, uznaliśmy, że uzasadniona jest opinia, iż Cieszyn, jako osada położona w sąsiedztwie starego grodu kasztelańskiego, został podniesiony do rangi miasta lokowanego na prawie niemieckim w 1223 roku. U podstaw tej opinii leżała wzmianka na temat suburbium, czyli przedmieścia położonego w kasztelanii cieszyńskiej, w dokumencie wystawionym w tym właśnie roku przez biskupa wrocławskiego Wawrzyńca dla klasztoru premonstrantek z Rybnika” – czytamy w publikacji. Niektórzy historycy w sposób zdecydowany opowiadają się jednak za późniejszym nadaniem Cieszynowi praw miejskich. I dlatego ten dwugłos skłonił prof. Idziego Panica do ponownego przyjrzenia się sporowi o początek Cieszyna jako miasta. Analizowanie kolejnych dokumentów wraz z profesorem, na kolejnych kartach jego najnowszej książki, z pewnością będzie interesujące dla miłośników historii Śląska Cieszyńskiego, ale nie tylko, gdyż kolejny rozdział publikacji poświęcony jest rówieśnikom Cieszyna – Raciborzowi, Rybnikowi, Wodzisławowi Śląskiemu i Żorom.
„Wspólnie z czytelnikami przymrzyjmy się wszelkim argumentom źródłowym, które powinny rozstrzygnąć toczącą się dyskusję. Uwagę zwrócimy zatem nie tylko na dokumenty trzynastowieczne, w których występują wzmianki na temat Cieszyna, lecz także na obecnych wówczas w tym mieście dominikanów, których czas przybycia nad Olzę jest dla zwolenników późnej lokacji Cieszyna, o dziwo, ważnym argumentem. Ponadto, wychodząc pozornie poza dyskusję, zwrócimy jeszcze uwagę na dwa inne zagadnienia, a mianowicie lokalizację i przestrzeń wczesnośredniowiecznego miasta oraz na jego zaplecze gospodarczo-osadnicze” – dodaje we wstępie prof. Idzi Panic, zachęcając do wspólnej podróży do przeszłości regionu.
