Muzyka chóralna odgrywa znaczącą rolę w tradycji Śląska Cieszyńskiego. Bogata historia śpiewacza tego regionu w istotny sposób wpływała – i wciąż wpływa – na edukację, wychowanie zainteresowanie kulturą, a także życie codzienne jego mieszkańców. Dlatego nie ma się co dziwić, że Międzynarodowy Festiwal Muzyki im. Profesora Józefa Świdra w Cieszynie spotyka się z ciepłym odbiorem ze strony publiczności.
W ramach tegorocznej edycji festiwalu, który miał miejsce w grudniu, odbyły się takie wydarzenia jak: Uniwersyteckie Forum Dyrygentów, warsztaty mistrzowskie – spotkanie z mistrzami Krzesimirem Dębskim oraz Rafałem Rozmusem, koncerty festiwalowe w Cieszynie, Krakowie, Ustroniu, Zebrzydowicach, Gorzycach i Łaziskach Górnych oraz Międzynarodowy Konkurs Chóralny im. Józefa Świdra.
Organizatorem festiwalu od 2015 jest Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Sztuki i Nauk o Edukacji, Instytut Sztuk Muzycznych oraz Fundacja Muzyka Bez Granic. Pomysłodawcą oraz dyrektorem Międzynarodowego Festiwalu Muzyki im. Józefa Świdra jest prof. dr hab. Izabella Zielecka-Panek, przy współpracy z dyrektor organizacyjną festiwalu dr Marią Zuber. Patronat honorowy nad wydarzeniem objęli rektor Uniwersytetu Śląskiego. prof. dr hab. Ryszard Koziołek, starosta cieszyński Mieczysław Szczurek, burmistrz Cieszyna Gabriela Staszkiewicz, ks. arcybiskup metropolita katowicki Adrian Józef Galbas oraz biskup diecezji cieszyńskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce, ks. dr Adrian Korczago.
Tegoroczny festiwal rozpoczął się 6 grudnia na terenie Kampusu Uniwersyteckiego Śląskiego w Cieszynie Uniwersyteckim Forum Dyrygenckim – Konfrontacjami Młodych Dyrygentów. Młodzi dyrygenci z muzycznych kierunków uniwersyteckich – Bydgoszczy, Cieszyna, Częstochowy, Kielc, Lublina, Olsztyna, Zielonej Góry – współzawodniczyli o tytuł najlepszego dyrygenta, prowadząc chór dziecięcy, chór studencki oraz orkiestrę smyczkową. Najlepszym dyrygentem okazał się Michał Miszczenkow, reprezentujący Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, a przygotowany przez prof. dr hab. Monikę Mielko-Remiszewską. Następna edycja Uniwersyteckiego Forum Dyrygentów odbędzie się w Rzeszowie w 2024 roku.
W piątek 8 grudnia, w Cieszyńskim Ośrodku Kultury „Dom Narodowy”, odbyło się „Spotkanie z Mistrzem”, doktorem habilitowanym Rafałem Rozmusem, prof. UŚ, kompozytorem, dyrygentem, producentem muzycznym, autorem muzyki do ponad 100 filmów, seriali i spektakli teatralnych. Rafał Rozmus opowiadał o projektach muzyki filmowej i rozrywkowej na przykładzie własnej działalności artystycznej Bankiet u Sanah, Golec uOrkiestra Symphoethnic oraz filmu Tryptyk Rzymski w reż. Marka Luzara. W drugiej części spotkania słuchacze pytali o sposoby realizacji przedsięwzięć, rodzaje wykorzystywanych programów realizatorskich, współpracę z gwiazdami. Była to bardzo twórcza dyskusja, z której młodzi adepci kierunku muzyka w multimediach Uniwersytetu Śląskiego mieli możliwość podpatrzenia pracy mistrza.
Dzień później w Domu Narodowym odbyło się drugie „Spotkanie z Mistrzem”. – Tego dnia gościliśmy prof. dra hab. Krzesimira Dębskiego, wybitnego polskiego kompozytora, uznanego dyrygenta, a także wirtuoza jazzowych skrzypiec i pianistę, muzyka genialnego, poruszającego się równie swobodnie w świecie jazzu, jak i muzyki klasycznej. Krzesimir Dębski znany jest przede wszystkim z licznych i cieszących się dużą popularnością kompozycji muzyki filmowej oraz autorstwa piosenek takich jak „Czas nas uczy pogody”, „Dumka na dwa serca” czy „Życie jest nowelą” – mówi prof. dr hab. Izabella Zielecka-Panek.
Głównym wydarzeniem VIII edycji festiwalu był Międzynarodowy Konkurs Chóralny im. Józefa Świdra o nagrodę Grand Prix JM Rektora Uniwersytetu Śląskiego. Jury w składzie prof. dr hab. Dariusz Dyczewski, Akademia Sztuki w Szczecinie – przewodniczący, prof. dr hab. Izabella Zielecka-Panek, Uniwersytet Śląski w Katowicach, prof. dr hab. Monika Mielko-Remiszewska, Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, prof. Rolandas Daugela, Uniwersytet Witolda Wielkiego w Kownie na Litwie, po wysłuchaniu 10 zespołów w 14 prezentacjach konkursowych postanowiło przyznać nagrody regulaminowe i wyróżnienia. Oto one:
1. nagroda specjalna za najciekawsze wykonanie utworu kompozytora związanego z Górnym Śląskiem lub ze Śląskiem Cieszyńskim – nagroda pieniężna oraz Puchar Starosty Cieszyńskiego: Chór Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia” im. Jana Orszulika ze Strumienia, dyr. Nina Polczyk.
2. nagroda specjalna za najlepsze wykonanie utworu inspirowanego folklorem – nagroda pieniężna oraz Puchar Dziekana Wydziału Sztuki i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego w Cieszynie: Galician Chamber Choir „Yevshan” ze Lwowa, dyr. Iryna Kreslenko.
3. nagroda specjalna za najlepsze wykonanie utworu o charakterze sakralnym – nagroda pieniężna oraz Puchar ks. biskupa diecezji cieszyńskiej Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego oraz ks. arcybiskupa metropolity katowickiego: Chór Dziewczęcy Narodowego Forum Muzyki z Wrocławia, dyr. Małgorzata Podzielny.
4. nagroda specjalna za najciekawsze wykonanie utworu współczesnego kompozytora – nagroda pieniężna oraz Puchar Burmistrza Miasta Cieszyna: Chamber Choir „Omnia” z Žiliny na Słowacji, dyr. Monika Bažíková.
5. nagroda specjalna za najlepsze wykonanie utworu prof. Józefa Świdra – nagroda pieniężna oraz statuetka „Cantus”, ufundowana przez Fundację Józefa Świdra, najbliższą rodzinę profesora: Akademicki Chór Uniwersytetu Gdańskiego, dyr. Aneta Majda.
6. nagroda specjalna w roku 2023 za najlepsze prawykonanie utworu polskiego, żyjącego kompozytora, nagroda pieniężna: Akademicki Chór Uniwersytetu Gdańskiego, za utwór Filipa Cieszyńskiego „O Lux Beata Trinitas”.
7. nagroda specjalna dla najlepszego dyrygenta festiwalu – roczna prenumerata czasopisma „Presto”:
Małgorzata Podzielny.
8. Grand Prix Międzynarodowego Festiwalu Muzyki im. Profesora Józefa Świdra, Puchar rektora Uniwersytetu Śląskiego prof. dr hab. Ryszarda Koziołka, nagroda pieniężna 10 000 złotych: Chór Dziewczęcy Narodowego Forum Muzyki z Wrocławia.
9 grudnia w kościele Jezusowym odbył się Koncert Galowy VIII międzynarodowego Konkursu Chóralnego im. Profesora Józefa Świdra w Cieszynie. W jego trakcie wystąpiły wszystkie chóry festiwalowe: Chór Żeński „Kamerton” ze Starachowic (dyr. Bożena Magdalena Mrózek), Akademicki Chór Uniwersytetu Gdańskiego (dyr. Aneta Majda), Chór Towarzystwa Śpiewaczego „Lutnia” im. Jana Orszulika ze Strumienia (dyr. Nina Polczyk), Chór Dziewczęcy Narodowego Forum Muzyki z Wrocławia (dyr. Małgorzata Podzielny), chór „Insieme” z Krakowa (dyr. Monika Bachowska), chór Katedry Świdnickiej „Tactus Sonus” (dyr. Marta Moneta), Galician Chamber Choir „Yevshan” z Lwowa w Ukrainie (dyr. Iryna Kreslenko), chór „Allemanda” z Jelgavy na Łotwie (dyr. Edite Bergmane), chór Omnia z Žiliny na Słowacji (dyr. Monika Bažíková), chór Brioso, również z Žiliny (dyr. Monika Bažíková), Gaulitanus Choir z Gozo na Malcie (dyr. Colin Attard).
Ważnym punktem koncertu galowego było zaśpiewanie przez wszystkie zespoły tradycyjnej pieśni Śląska Cieszyńskiego „Płyniesz Olzo” w opracowaniu Karola Hławiczki, jednego z dwóch nieoficjalnych hymnów Śląska Cieszyńskiego, będący manifestacją polskości tego regionu. Wykonawców wspierał chór Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Cieszyńskiej im. J. Marcinkowej pod dyrekcją prof. Aleksandry Paszek-Trefon. Koncert galowy zakończył się wyjątkowym wykonaniem przez chór Zespołu Pieśni i Tańca Ziemi Cieszyńskiej utworu „Ojcowski dom”, który zajmuje do dzisiaj niezwykle ważne miejsce w poczuciu tożsamości narodowej społeczeństwa. To nieoficjalny hymn Śląska Cieszyńskiego, śpiewany zawsze w postawie stojącej.
Podczas Międzynarodowego Festiwalu Muzyki im . Profesora Józefa Świdra odbyły się również koncerty towarzyszące w różnych miejscowościach Polski południowej. W większości wystąpiły chóry zagraniczne, które poprzez udział w koncertach dla mieszkańców Śląska zechciały przedstawić muzykę chóralną swoich krajów. Koncerty cieszyły się olbrzymim zainteresowaniem publiczności. – W tym miejscu pragniemy najserdeczniej podziękować współorganizatorom koncertów za umożliwienie koncertowania oraz za okazanie naszej śląskiej gościnności. Dziękujemy ojcom Bernardynom w Krakowie, parafii ewangelicko-augsburskiej w Ustroniu, parafii Anioła Stróża w Gorzycach, GCK w Gorzycach, parafii Matki Bożej Królowej Różańca Świętego w Łaziskach Górnych, parafii Wniebowzięcia NMP w Zebrzydowicach, GOK w Zebrzydowicach – wymienia prof. dr hab. Izabella Zielecka-Panek.
– Profesor Józef Świder, kompozytor i wykładowca akademicki, inspirował i nadal inspiruje rzesze studentów i dojrzałych artystów-muzyków. Jego utwory są obiektem podziwu krytyków i wyzwaniem dla wykonawców, a przyznawaną mu opinię wybitnego pedagoga potwierdzają słowa tych, którzy mieli zaszczyt i przyjemność być jego uczniami – podkreśla prof. dr hab. Izabella Zielecka-Panek. Dodaje, że Międzynarodowy Festiwal Muzyki, przyjmując imię profesora Józefa Świdra, stał się niejako „wizytówką” śląskiej chóralistyki. Na festiwal składa się komplet różnorodnych wydarzeń, jak: przesłuchania konkursowe, koncerty, konferencje, seminaria i warsztaty. Konkursy angażują zespoły chóralne różnych generacji: od dziecięcych, przez młodzieżowe, akademickie, aż po te złożone z dojrzałych śpiewaków. Zespoły prezentują wysoki poziom wykonawstwa muzycznego, a wśród laureatów festiwalowych nagród nie brak chórów o ugruntowanej już pozycji, odnoszących liczne sukcesy na rozmaitych prestiżowych konkursach. Zmaganiom konkursowym podczas festiwalu towarzyszy wymiana doświadczeń artystycznych i edukacyjnych, popularyzacja literatury chóralnej różnych stylów i epok oraz konfrontacja wyników badań naukowych. Wszystko to służyć ma kultywowaniu sztuki muzycznej regionu i rozpowszechnianiu miłości do śpiewu – bez względu na wiek, umiejętności czy przynależność narodową śpiewających.
– Międzynarodowy Festiwal Muzyki im. Profesora Józefa Świdra niewątpliwie odnalazł swoje miejsce w kalendarzu imprez kulturalnych w Polsce. Dzięki temu wydarzeniu, Śląsk Cieszyński, a tym samym Uniwersytet Śląski w grudniowy czas stają się na chwilę „muzycznym sercem” Polski – dodaje prof. dr hab. Izabella Zielecka-Panek.
