500 plus… czekanie

Od 1 kwietnia 2016 roku realizowany jest rządowy program „Rodzina 500 plus”, który ma pomóc Polakom w wychowywaniu dzieci. Wiąże się z comiesięczną wypłatą 500 zł, najpierw na drugie i kolejne dzieci, a od 1 lipca 2019 roku – po nowelizacji – na każdą pociechę w rodzinie, niezależnie od osiąganych dochodów. 500 plus powinni otrzymywać więc rodzice wszystkich niepełnoletnich dzieci, ale w praktyce okazuje się, że jest grupa, która do dziś nie otrzymała ani złotówki. To rodzice, którzy pracują za granicą.

Z racji tego, że Śląsk Cieszyński leży na pograniczu i armia Polaków jeździ po chleb za Olzę, problemy z pozyskaniem 500 plus dotyczą sporej grupy mieszkańców. Jedna z naszych Czytelniczek, której mąż jest zatrudniony u czeskiego producenta części samochodowych, na rozpatrzenie wniosku o 500 plus na dzieci czeka… drugi rok. – Nie jestem przypadkiem odosobnionym. W podobnej sytuacji jest wielu moich znajomych. Uzbroiliśmy się w cierpliwość, bo zdajemy sobie sprawę, że to problematyczne kwestie, ale jesteśmy ciekawi, czy w ogóle doczekamy się pieniędzy i czy będą jakieś odsetki? Cieszyński MOPS kieruje nas do Wydziału Polityki Społecznej Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach, ale dodzwonienie się tam graniczy z cudem. Stąd prośba do waszej redakcji: pomóżcie nam! – mówi cieszynianka.

Warunki nabywania prawa do 500 plus na dziecko w sytuacji, gdy jego rodzice mieszkają bądź pracują w różnych państwach członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii, określane są nie tylko na podstawie przepisów krajowych, ale również regulacji unijnych. W Polsce funkcję instytucji właściwych do rozpatrywania wniosków o świadczenia rodzinne i świadczenie wychowawcze, w ramach tzw. unijnej koordynacji świadczeń, pełnią urzędy wojewódzkie. To do nich przekierowywane są wnioski z miejskich i gminnych ośrodków pomocy społecznej, składane przez rodziców pracujących bądź mieszkających za granicą. Jak informuje Katarzyna Koczwara, rzecznik prasowy Urzędu Miejskiego w Cieszynie, Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w 2019 roku przekazał do Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego 402 wnioski o ustalenie prawa do świadczenia 500 plus celem sprawdzenia, czy w tych sprawach mają zastosowanie przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Jednym słowem – urzędnicy muszą sprawdzić, czy rodzice nie otrzymują dodatków na dzieci w innych krajach. Z uwagi na rozbudowane przepisy – krajowe i unijne – postępowania administracyjne są długotrwałe, przedłużające się miesiącami bądź w skrajnych wypadkach – nawet latami.

Regulacje unijne wykluczają indywidualny wybór państwa, z którego świadczenia będą pobierane, ponieważ ustalane jest to zgodnie z zasadami pierwszeństwa, ściśle określonymi przepisami. W pierwszej kolejności świadczenia przyznawane są z tytułu zatrudnienia lub pracy na własny rachunek, w drugiej – z tytułu otrzymywania emerytury lub renty, w ostatniej – na podstawie miejsca zamieszkania. – Zastosowanie przepisów o koordynacji świadczeń powoduje, że wnioskodawca nie będzie mógł pobierać jednocześnie pełnej kwoty świadczeń rodzinnych w dwóch państwach członkowskich, jednak otrzyma najwyższą kwotę świadczeń przewidzianą w ustawodawstwie jednego z tych państw. Oznacza to, że państwo mające pierwszeństwo, jest zobowiązane do wypłaty pełnej kwoty świadczeń rodzinnych, natomiast drugie zainteresowane państwo wypłaca różnicę (tzw. dodatek dyferencyjny) – w przypadku, gdy kwota świadczeń w tym państwie przewyższa kwotę świadczeń rodzinnych w pierwszym państwie – wyjaśnia Alina Kucharzewska, rzecznik prasowy wojewody śląskiego.

Dlatego w trakcie prowadzonych postępowań w sprawie 500 plus weryfikowane jest nie tylko, czy wnioskodawca spełnia wymogi ustawodawstwa polskiego uprawniające do świadczeń, ale ustalane jest również, które z zainteresowanych państw członkowskich jest państwem pierwszeństwa do realizacji świadczeń. – W przypadkach, w których Polska nie jest państwem pierwszeństwa do wypłaty świadczeń, wydanie rozstrzygnięcia w sprawie uprawnień do dodatku dyferencyjnego uzależnione jest od terminu udzielenia odpowiedzi przez państwo, którego ustawodawstwo ma zastosowanie z tytułu pierwszeństwa. Strona polska nie posiada wpływu na termin udzielenia odpowiedzi przez instytucję innego państwa członkowskiego – tłumaczy Alina Kucharzewska. Zaznacza jednak, iż uprawnienie do świadczeń zostanie rozpatrzone za cały okres – od momentu złożenia wniosku. I w sytuacji nabycia przez wnioskodawcę uprawnień do świadczeń, pieniądze zostają nadpłacone.

Liczba spraw, które wpłynęły do Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego do realizacji w 2019 roku wzrosła o niemal 40 procent w stosunku do roku 2018. W samym okresie od lipca do grudnia 2019, czyli od momentu znowelizowania przepisów, wpłynęło ponad 24 tysiące wniosków! – Konsekwencją jest również diametralny wzrost liczby klientów podejmujących kontakt z pracownikami Oddziału ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego. Mając na uwadze, iż obsługa telefoniczna klientów z zakresu koordynacji, realizowana przez pracowników, obejmuje całe województwo, mogą występować utrudnienia w dodzwonieniu się na infolinię, za co bardzo przepraszamy mieszkańców i prosimy o wyrozumiałość – mówi Alina Kucharzewska.

Poprosiliśmy o komentarz posła Stanisława Szweda z Bielska-Białej, wiceministra rodziny, pracy i polityki społecznej. – Sytuacja jest nam znana i jest na bieżąco monitorowana. Rozpatrywanie wniosków się zdecydowanie poprawiło po przeniesieniu zadań dotyczących koordynacji z Urzędu Marszałkowskiego do Urzędu Wojewody. Główną przyczyną opóźnień jest proces weryfikacji danych w państwach, w których osoby pobierały świadczenia na dzieci. Często nie ma żadnej odpowiedzi, bądź dane osób uprawnionych nie są zgodne ze stanem, który jest w posiadaniu urzędów w innych państwach. W tej chwili trwają prace dotyczące zmian przepisów, aby ułatwić obsługę wniosków – informuje Stanisław Szwed.