Jakość powietrza, efektywność energetyczna budynków, adaptacja do zmian klimatu oraz edukacja ekologiczna – to tylko niektóre z priorytetów Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej w Katowicach. Fundusz nie tylko realizuje duże programy ogólnopolskie, takie jak „Czyste Powietrze”, ale również odpowiada na lokalne potrzeby samorządów i mieszkańców województwa śląskiego. O tym, jakie zmiany wprowadzono w programach, jakie efekty już widać i jakie nowe inicjatywy są planowane, rozmawiamy z prezesem Mateuszem Pindlem.
Gdy ostatnio rozmawialiśmy, nabór wniosków do programu „Czyste Powietrze” był wstrzymany. Tymczasem program znów działa. Z jakim efektem?
Mateusz Pindel: Dokładnie tak. 31 marca bieżącego roku program ruszył w nowej odsłonie. W listopadzie ubiegłego roku musieliśmy wstrzymać nabór nowych wniosków ze względu na wykryte nieprawidłowości, które bezpośrednio wpływały na mieszkańców. Chodziło m.in. o przewymiarowane pompy ciepła, niedostosowane panele fotowoltaiczne czy nieocieplone ściany budynków. Wszystkie te kwestie zostały już usunięte. Nowa odsłona programu kładzie szczególny nacisk na wsparcie osób o najniższych dochodach i na realną efektywność energetyczną – chodzi o to, aby inwestycje były przemyślane i przynosiły realne korzyści dla mieszkańców.
Czy to oznacza, że inwestycje są teraz lepiej zaplanowane i bardziej korzystne dla mieszkańców?
Tak, każda inwestycja zaczyna się od audytu energetycznego, który pozwala sprawdzić, jakie działania będą najbardziej efektywne dla danego budynku. Na tej podstawie przygotowuje się wniosek o dofinansowanie. W programie przewidziano różne poziomy wsparcia, a w najwyższym poziomie kluczowa jest rola operatora gminnego. Operator pomaga mieszkańcom w przygotowaniu wniosku, wyborze audytora i firmy wykonawczej oraz w przeprowadzeniu całego procesu inwestycji, aż do rozliczenia i wypłaty środków. Osobiście staram się, aby fundusz był obecny w każdym etapie tych działań – od audytu po zakończenie inwestycji.
Jak samorządy uczestniczą w programie?
Operatorami programu są przede wszystkim samorządy. Tam, gdzie gminy jeszcze nie przystąpiły, Fundusz pełni rolę operatora. Dla gmin jest to forma wynagrodzenia – 500 zł za przygotowanie wniosku i 1200 zł po zakończeniu i rozliczeniu projektu. Dla mieszkańców udział jest całkowicie bezpłatny. Na początku program wymagał czasu na „rozruch” – wykonanie audytów, znalezienie audytora, przygotowanie wniosków. Obecnie do funduszu wpływa już 200-300 wniosków tygodniowo, a w województwie śląskim złożono ponad 3,5 tysiąca wniosków na łączną kwotę ponad 180 mln zł.
Czy można już zaobserwować efekty ekologiczne programu?
Z każdym tygodniem rośnie liczba telefonów i spotkań z operatorami. Mieszkańcy coraz częściej umawiają się na audyty i konsultacje, a terminy spotkań w punktach Funduszu stają się coraz bardziej odległe, co świadczy o dużym zainteresowaniu. Program „Czyste Powietrze” to największa tego typu inicjatywa w Polsce i Europie. Od jego efektów zależeć będzie jakość powietrza w naszym kraju w kolejnych latach, nawet do 2032 roku. Staram się, aby Fundusz był blisko mieszkańców i samorządów – to dla mnie priorytet.
Fundusz angażuje się też w sytuacje kryzysowe, na przykład powodzie. Jak wygląda wsparcie w takich sytuacjach?
We wrześniu ubiegłego roku nasz region, zwłaszcza powiaty bielski, cieszyński i pszczyński, dotknęły powodzie. Fundusz natychmiast uruchomił program wsparcia odbudowy po powodzi. Samorządy oraz jednostki, w tym ochotnicze straże pożarne, otrzymały środki na odbudowę i remonty. Do tej pory podpisano ponad 41 umów na kwotę ponad 3 mln zł, a wsparcie z Narodowego Funduszu wyniosło ponad 3,8 mln zł. Finansujemy m.in. budowę rowów melioracyjnych i zbiorników retencyjnych oraz wspieramy samorządy w strategicznych działaniach związanych z adaptacją do zmian klimatu. To pokazuje, że fundusz reaguje szybko i kompleksowo na potrzeby regionu.
Oprócz programu „Czyste Powietrze”, jakie inne inicjatywy, nakierowane na poprawę stanu powietrza, prowadzi Fundusz?
Mamy wiele programów komplementarnych. „Zamień piec na sieć” pozwala na podłączenie budynków do systemu ciepłowniczego, „EKO Wspólnota” wspiera wspólnoty mieszkaniowe w termomodernizacji i instalacji OZE, a „Ekoremiza” dotyczy termomodernizacji remiz strażackich. Program „OZE na start” obejmuje instalacje fotowoltaiczne, magazyny energii oraz stacje ładowania pojazdów elektrycznych.
Wprowadzamy też nowości edukacyjne – „Zielona Pracownia” i „Ekopracownia pod Chmurką” umożliwiają naukę na świeżym powietrzu, a w planach mamy program dla przedszkoli, który od najmłodszych lat będzie uczyć dzieci zasad dbania o środowisko. Wszystkie te działania pokazują, że Fundusz działa kompleksowo i stara się odpowiadać na różne potrzeby mieszkańców i instytucji.
Jak Fundusz odpowiada na lokalne potrzeby samorządów i mieszkańców?
Słuchamy sygnałów z terenu. Dobrym przykładem jest gmina Bestwina – tam planujemy program wymiany azbestowych sieci wodociągowych, który ruszy jeszcze w tym roku. Podobne inicjatywy będą dostępne dla innych gmin. Fundusz reaguje elastycznie, oferując zarówno dotacje, jak i pożyczki częściowo umarzane – co pozwala maksymalizować efekty ekologiczne i finansowe inwestycji. Staramy się, aby nasze działania odpowiadały realnym potrzebom lokalnych społeczności.
Czego jeszcze mieszkańcy mogą spodziewać się do końca roku?
Wszystkie bieżące programy będą kontynuowane. Harmonogram naborów dostępny jest na stronie Funduszu. Działania obejmują m.in. transformację energetyczną, gospodarkę odpadami, ochronę powierzchni ziemi, edukację ekologiczną i profilaktykę zdrowotną. To pokazuje, że Fundusz nie tylko wspiera inwestycje techniczne, ale też edukuje i reaguje na bieżące potrzeby regionu.
Rozmawiał: Marcin Kałuski
Za treści zawarte w publikacji dofinansowanej ze środków WFOŚiGW w Katowicach odpowiedzialność ponosi Redakcja
