Jedna strona maszynopisu i jedna minuta… 80 lat temu pod ścianą śmierci w Auschwitz

80 lat temu, pod ścianą śmierci w Auschwitz, rozstrzelanych zostało 70 żołnierzy Armii Krajowej i działaczy podziemia, pochodzących głównie ze Śląska Cieszyńskiego. Wśród nich kpt. Władysław Michejda. 133. Batalion Lekkiej Piechoty z Cieszyna ubiega się o to, by nosić jego imię. W Wojsku Polskim trwa procedura zmierzająca do osiągnięcia tego celu.

– Jeśli wszystko skończy się dobrze, a wszyscy mamy taką nadzieję, będzie to drugi oficer pochodzący z Cieszyna, który stanie się patronem jednostki wojskowej. Decyzją ministra obrony narodowej, Regionalne Centrum Informatyki Wrocław, podporządkowane Dowództwu Komponentu Wojsk Obrony Cyberprzestrzeni, otrzymało bowiem ostatnio imię płk. Gwido Karola Langera – mówi Krzysztof Neścior, twórca i szef Muzeum 4. Pułku Strzelców Podhalańskich w Cieszynie, który był jedną z osób składających kwiaty pod ścianą śmierci w 80. rocznicę egzekucji. Do Oświęcimia udali się też przedstawiciele Książnicy Cieszyńskiej, 133. Batalionu Lekkiej Piechoty, kapelan ewangelicki płk Kornel Undas oraz potomkowie kpt. Władysława Michejdy – córka Barbara Michejda-Pinno wraz z wnukiem Noe. W upamiętnieniu wziął udział również dyrektor Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz Andrzej Kacorzyk (delegacja na zdjęciu poniżej).

29 listopada 1943 roku niemiecki sąd doraźny w Katowicach, na posiedzeniu w bloku 11. obozu koncentracyjnego Auschwitz, na którego dziedzińcu znajduje się ściana śmierci, wydał 70 wyroków śmierci na więźniów przywiezionych z więzienia śledczego Gestapo w Mysłowicach oraz z Katowic. Wśród skazanych był kpt. Władysław Michejda, oficer Wojska Polskiego, znany polski aktywista społeczny i narodowy na Śląsku Cieszyńskim, doktor prawa, działacz ewangelicki, niestrudzony orędownik sprawy polskiej na Zaolziu. Wraz z nim skazani i zamordowani zostali m.in. hm. Jan Margiciok „August”, szef siatki wywiadu AK, katolicki wikary w Cierlicku ks. Fryderyk Szewieczek, bracia Franciszek i Karol Legierscy z Istebnej, Leopold Bednorz z Lutyni Górnej, Wilhelm Świętek z Karwiny, Jan Solarski z Wiślicy, Stanisław Scieszka z Łomnej Górnej, Julian Gąsior z Psar, Gabriel Kotarba z Poręby, Tomasz Kuźma z Kamesznicy i Franciszek Naglik z Witkowic koło Ostrawy.

– Sąd obradował pod przewodnictwem Johannesa Thümmlera. Wszystkie wyroki wydano w trakcie godzinnego posiedzenia. Z zeznań świadków złożonych przed Okręgową Komisją Badania Zbrodni Hitlerowskich w Katowicach wynika, że rozpatrzenie sprawy jednej osoby zajmowało od jednej do dwóch minut… Mimo wielokrotnie ponawianych wniosków o wszczęcie postępowania karnego przeciw Johannesowi Thümmlerowi, nigdy nie był on sądzony za popełnione zbrodnie. Zmarł w 2002 roku – mówi Krzysztof Neścior. Z powojennych wyjaśnień i zeznań Johannesa Thümmlera – bo w niektórych postępowaniach w Niemczech Zachodnich występował jako świadek, w innych jako podejrzany – wynika, że w posiedzeniu sądu mógł uczestniczyć obrońca na żądanie aresztowanych, ale dochodziło do tego rzadko, a obrońca był wyznaczany przez przewodniczącego spośród… gestapowców. Świadkowie nie byli przesłuchiwani, bo jak mówił po wojnie Thümmler, nie było takiej potrzeby. Do wydania liczącego 1 czy 1,5 strony maszynopisu wyroku skazującego na śmierć wystarczało, że oskarżeni potwierdzali ustalenia śledztwa i prowadzonych w jego ramach przesłuchań…

W tak szybki i niesprawiedliwy sposób osądzony i zamordowany został kpt. dr Władysław Michejda „Wit”, a urodził się 18 września 1896 roku w Olbrachcicach, w zasłużonej dla polskości na Śląsku Cieszyńskim rodzinie ewangelickiej. Był synem rolnika Pawła i Ewy z domu Wałach. Ukończył ewangelicką szkołę ludową w Ustroniu i polskie gimnazjum Macierzy Szkolnej w Cieszynie.

– W momencie rozpadu Austro-Węgier przebywał w garnizonie w Cieszynie i aktywnie uczestniczył w przewrocie wojskowym dokonanym przez oficerów Polaków tego garnizonu w nocy z 31 października na 1 listopada 1918 roku. Formalnie został przyjęty do służby w Wojsku Polskim z dniem 1 listopada 1918 roku w szeregach Pułku Piechoty Ziemi Cieszyńskiej, późniejszym 10. Pułku Piechoty. Odjął dowództwo 9. kompanii. 8 stycznia 1919 roku III batalion pułku wysłano na front ukraiński – opowiada Krzysztof Neścior. Kilka dni później, 13 stycznia, w czasie walk pod Lwowem Władysław Michejda został ciężko ranny w ramię i nogę. Trafił do szpitala w Przemyślu. W 1919 roku został mianowany porucznikiem, a od 30 kwietnia do 5 sierpnia tego roku służył w batalionie zapasowym 10. Pułku Piechoty. Za udział w walkach w Małopolsce Wschodniej otrzymał Odznakę Honorową „Orlęta”.

Po rozstrzygnięciu kwestii granicy polsko-czechosłowackiej na Śląsku Cieszyńskim decyzją Rady Ambasadorów Ententy, 15 sierpnia 1920 roku Władysław Michejda zgłosił się do szeregów armii ochotniczej – konkretnie do Batalionu Ochotniczego Ziemi Cieszyńskiej, który we wrześniu 1920 roku został wcielony do 4. Pułku Strzelców Podhalańskich jako jego batalion zapasowy. Major Bolesław Ostrowski tak go opisał: „Nadzwyczaj pilny, sumienny i pracowity. Bardzo dobry wychowawca żołnierzy i dbały o ich dobro. W polu niezwykle odważny. Zachowuje się pod każdym względem wzorowo”, a w 1924 roku wnioskował o odznaczenie go orderem Virtuti Militari V klasy. Wniosek ten nie został rozpatrzony ze względów formalnych. Działalność w Tajnej Organizacji Wojskowej Władysława Michejdy uhonorowano nadaniem mu Krzyża Niepodległości, decyzją prezydenta RP z 2 sierpnia 1931 roku.

W okresie międzywojennym dr Władysław Michejda angażował się aktywnie w polskie życie społeczne na Górnym Śląsku. – Jako członek Towarzystwa Ewangelików Polaków na Górnym Śląsku i redaktor czasopisma „Ewangelik Górnośląski” działał na rzecz budowania polskiej świadomości narodowej wśród ewangelików z Górnego Śląska i spolonizowania władz oraz hierarchii Ewangelickiego Kościoła Unijnego na Górnym Śląsku, kierowanego dotychczas w całości przez pastorów niemieckich. Po uchwaleniu 16 lipca 1937 roku przez Sejm Śląski ustawy o tymczasowej organizacji Ewangelickiego Kościoła Unijnego na Górnym Śląsku, objął stanowisko przewodniczącego Tymczasowej Rady Kościelnej. Jesienią 1938 roku zaangażował się w działania na rzecz przyłączenia do Polski Zaolzia. Został wiceprzewodniczącym Komitetu Walki o Śląsk za Olzą, stanął także na czele jego sekcji organizacyjnej. W maju 1939 roku przeniósł się na stałe do Cieszyna, gdzie otworzył kancelarię adwokacką. Objął także stanowisko syndyka Huty w Trzyńcu – wyjaśnia Krzysztof Neścior.

W czasie II wojny światowej wiosną 1940 roku został aresztowany i przebywał krótko w obozie koncentracyjnym w Dachau. Po zwolnieniu działał w Związku Walki Zbrojnej i śląskim Okręgu Armii Krajowej, przygotowując dla Rządu RP w Londynie memoriał w sprawie przyszłej granicy polsko-czechosłowackiej na Śląsku Cieszyńskim. Aresztowany powtórnie, 10 kwietnia 1943 w Ustroniu, został osadzony w więzieniu śledczym Gestapo w Mysłowicach, w celi dla osób oskarżonych o najcięższe przestępstwa polityczne. Po odmowie podpisania niemieckiej listy narodowej, przewieziono go do KL Auschwitz, gdzie został skazany na śmierć i rozstrzelany. Jego symboliczny grób znajduje się na cmentarzu ewangelicko-augsburskim przy ulicy Młynarskiej w Warszawie.