Stary młyn w Pierśćcu stanowi kolonię rozrodczą unikatowego gatunku nietoperza – podkowca małego. Został ze względu na to objęty ochroną, w ramach specjalnego obszaru ochrony siedlisk Natura 2000 Pierściec. Wyjątkowe jest to, że nie tylko nietoperze są tam lokatorami, bowiem ten zabytkowy obiekt jest domem państwa Gawkowskich, którzy od lat opiekują się tymi latającymi ssakami. Z uwagi na zagrożenia, z którymi muszą mierzyć się nietoperze tego gatunku, RDOŚ Katowice planuje przeprowadzenie działań ochronnych.
Pierściec to niewielka wieś, położona niedaleko Skoczowa. Wyróżniają ją zabytki sakralne oraz ponad stuletni młyn. Z przyrodniczego punktu widzenia najważniejsze jest tam jednak siedlisko rzadkiego gatunku nietoperza – podkowca małego(łac. rhinolophus hipposideros), który wybrał właśnie zabytkowy młyn na letnią kolonię rozrodczą.
Jak mówi właścicielka – pani Urszula – nietoperze są tam odkąd pamięta, a mieszkanie wspólnie z takimi towarzyszami jest czymś wyjątkowym. Podkowce małe pomieszkują zarówno na strychu, jak i w piwnicy młyna.
– Nietoperze mają tutaj bardzo dobre środowisko – dobry mikroklimat, a ponieważ nasza piwnica jest zrobiona ze skał, mają one tutaj swoje kryjówki, co im właśnie sprzyja. Towarzystwo nietypowych lokatorów przynosi zdecydowanie więcej zalet niż uciążliwości. Plusem jest to, że człowiek ma coś, czego inni nie mają, coś wartościowego, co nie każdy może mieć – podkreśla pani Urszula.
Państwu Gawkowskim najbardziej zależy na zmianie wizerunku nietoperzy w odbiorze społecznym i dając swój przykład, uświadamiają lokalnej społeczności, że warto chronić nietoperze, ponieważ stanowią nasze wspólne bogactwo przyrodnicze.
– Zależy mi, żeby zmienił się pogląd odnośnie do nietoperzy, bo to są małe, bezbronne i przyjazne zwierzątka, które potrzebują naszej ochrony. Nie szkodzą nam w żaden sposób, a przyczyniają się do zmniejszania ilości owadów w naszym otoczeniu – dodaje mieszkanka nieruchomości.
Podkowiec mały – stały lokator pod ochroną
Podkowiec mały występuje wyłącznie na południu Polski, w rejonach górskich i wyżynnych. Należy do najmniejszych krajowych nietoperzy. Najbardziej charakterystyczną cechą podkowca jest narośl w kształcie podkowy, otaczająca nozdrza zwierzęcia. Nietoperz ten żywi się owadami, głównie komarami i ćmami, ale też pająkami i innymi bezkręgowcami. Żeruje w pobliżu częściowo odsłoniętych skał, w roślinności nadbrzeżnej górskich potoków oraz bukowych i mieszanych lasach porastających zbocza. Poluje również w pobliżu zabudowań gospodarskich.
Na swoje schronienia podkowce wybierają strychy budynków, które szybko się nagrzewają i długo utrzymują ciepło, dlatego też kolonie rozrodcze tego gatunku najczęściej zasiedlają kościelne poddasza. W zimie hibernują w niedalekich jaskiniach lub piwnicach. Zwierzęta te bardzo przywiązują się do obranych kryjówek, dlatego te same osobniki wracają każdego roku w te same miejsca. Letnie kolonie rozrodcze, takie jak w przypadku młyna w Pierśćcu, tworzą przede wszystkim samice, gromadzące się w większych grupach już w okresie maja.
Ochrona podkowca małego w ramach obszaru Natura 2000
Gatunek ten jest objęty ścisłą ochroną gatunkową, a w ramach unijnej Dyrektywy Siedliskowej status prawny został określony w Załącznikach II i IV. Podkowiec mały na terenie województwa śląskiego został przedmiotem ochrony m.in. w obszarze Natura 2000 Pierściec PLH240022.
Z uwagi na ograniczenia tych nietoperzy w pokonywaniu przestrzeni oraz wybieraniu ciasnych szczelin podkowce małe są jedynymi z najbardziej narażonych na zmiany w środowisku przedstawicielami chiropterofauny. Zmiany te wpływają na dostępność pokarmu oraz dogodnych schronień, dlatego jest to gatunek wymagający działań z zakresu ochrony czynnej. Takie działania prowadzone są w ramach specjalnego obszaru ochrony siedlisk Natura 2000.
– Obecnie trwają prace nad wprowadzeniem nowego planu zadań ochronnych dla tego specjalnego obszaru ochrony siedlisk. Planowane działania ochronne uwzględniają głównie zabezpieczenie miejsca schronienia m.in. wzmocnienie podłogi strychu w okresie hibernacji nietoperzy oraz sprzątanie odchodów i wymianę folii paroprzepuszczalnej na strychu budynku dawnego młyna – mówi Przemysław Skrzypiec, Zastępca Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Katowicach i Regionalny Konserwator Przyrody.
– Na stan populacji podkowca małego wpływ mają również zmiany w strukturze żerowisk w otoczeniu schronień tj. wylesianie, wycinanie roślinności nadbrzeżnej i osłaniającej trasy przelotu, intensyfikacja rolnictwa z użyciem szkodliwych dla nietoperzy pestycydów, dlatego istotne jest popularyzowanie i wspieranie wiedzy oraz dobrych praktyk służących zachowaniu środowiska przyjaznego dla życia i rozwoju podkowców – dodaje konserwator.
Wszystkie gatunki nietoperzy występujące w Polsce objęte są ochroną ścisłą, dlatego zabronione są wobec nich wszelkie działania narażające je na ich zranienie lub śmierć.
