Większe bezpieczeństwo przeciwpowodziowe terenów położonych poniżej zbiornika, stabilizacja zasobów wody pitnej na potrzeby mieszkańców Wisły, Ustronia, Skoczowa, Dębowca i Strumienia, możliwości odzyskania pełnej rezerwy powodziowej, większa retencja na potrzeby rolnictwa – przeciwdziałanie suszy, oraz mniejsza podatność zbiornika na awarie – to tylko niektóre z korzyści, jakie zyskali mieszkańcy Śląska Cieszyńskiego za sprawą przeprowadzonej przez Wody Polskie w Gliwicach modernizacji zbiornika Wisła Czarne.
W piątek (3 października) na terenie tego obiektu hydrotechnicznego odbyło się spotkanie z udziałem wiceministra infrastruktury Przemysława Koperskiego, w trakcie którego podsumowano efekty tej inwestycji i omówiono jej zakres.
Zadanie niespełna rok temu zleciło Państwowe Gospodarstwo Wodne Wody Polskie Regionalny Zarząd Gospodarki Wodnej w Gliwicach – administrator zbiornika Wisła Czarne. Mimo, że stan techniczny tego obiektu, który w trudnych, górskich warunkach piętrzy wodę od ponad 50-lat, nie stwarzał zagrożenia dla terenów położonych poniżej ziemnej zapory, jego modernizacja była niezbędna. Choć zbiornik mógł bezpiecznie piętrzyć wodę, również w czasie powodzi, jego większa z każdym rokiem podatność na awarie powodowała konieczność obniżenia poziomu piętrzenia w zbiorniku. Skutkowało to zarazem mniejszą rezerwą powodziową i tym samym – rezerwą wody pitnej dla mieszkańców Wisły, Ustronia, Skoczowa, Dębowca i Strumienia.
Choć w ramach prac remontowych nie uległy zmianie parametry obiektu czy sposób korzystania z wód, poprawiła się funkcjonalność zbiornika. Prace budowlane objęły istniejącą zaporą ziemną i związane z nią funkcjonalnie obiekty: przelew stokowy i nieckę wypadową. W ramach prac modernizacyjnych ich wykonawca – Keller Polska Sp. z o.o. m.in. doszczelnił przesłonę przeciwfiltracyjną na lewym przyczółku, przebudował odwodnienie wzdłuż prawej ściany przelewu stokowego i wykonał jego remont.
Wyremontowane zostały także podpory przelewu oraz murów oporowych na przedłużeniu podpory, a także elementy spodu konstrukcji nośnej. Podobne prace dotyczyły niecki wypadowej zapory. Za sprawą modernizacji doszczelnienie zyskała także przesłona cementacyjna (przeciwfiltracyjna) na lewym przyczółku. Zamontowano przy tym także nowe urządzenia kontrolno–pomiarowe (piezometry i inklinometry).
Zrealizowany zakres prac zwiększył stopień ochrony przed zalaniem terenu poniżej zapory czołowej zbiornika Wisła Czarne. Większe bezpieczeństwo zyskali mieszkańcy, zabezpieczono też grunty rolne. Tym samym, po odpowiedniej kontroli, piętrzenie wody w zbiorniku można będzie przywrócić do rzędnej określonej w pozwoleniu wodnoprawnym – co za tym idzie zwiększą się możliwości alimentowania wody w korycie rzeki poniżej zbiornika w przypadku występowania stanów niżówkowych, niedoborów wody i przewlekłych okresów suszy, przy których wilgotność gleby jest niedostateczna dla zaspokojenia potrzeb roślin i prowadzenia normalnej gospodarki w rolnictwie. Efektem remontu będzie także zwiększenie rezerwy wody pitnej szacunkowo o 116 dni (z obecnych ok. 130 dni do ok. 250 dni).
Według wstępnych planów i deklaracji sprzed roku, końca remontu można było się spodziewać w czerwcu 2025, jednak sprawa się przedłużyła o kilka miesięcy.
W trakcie piątkowego wydarzenia głos zabrał wiceminister Przemysław Koperski, który podkreślił ważne znaczenie inwestycji. – Realizacja tej inwestycji dowodzi, że bezpieczeństwo mieszkańców jest priorytetem dla Wód Polskich i samorządu. Od teraz maleją obawy o zasoby wody pitnej, zwłaszcza w lecie i w czasie suszy, kiedy w przeszłości zachodziło ryzyko utrzymania stałych dostaw wody pitnej. To właśnie tym zbiornikiem jest ujęcie dla dużej części powiatu cieszyńskiego. Dziękuję Wodom Polskim w Gliwicach, burmistrzom i wójtom z gmin położonych poniżej zbiornika za dzisiejszą obecność oraz za troskę o bezpieczeństwo mieszkańców – powiedział Przemysław Koperski.
Rolę inwestycji dla regionu oraz Wisły podkreślił burmistrz tej turystycznej miejscowości Tomasz Bujok: – Jesteśmy pod wrażeniem tak sprawnej realizacji zadania przez Wody Polskie w Gliwicach. Cieszę się, że udało wykonać zaplanowane prace, i że obszar położony poniżej zapory może być jeszcze bezpieczniejszy. Wszystkim nam zależało na tej realizacji i doszczelnieniu zapory zbiornika.
Podobne zdanie wyraził Paweł Sztefek, burmistrz Ustronia: – Jesteśmy odbiorcami wody ze zbiornika, który poprzez Wodociągi Ziemi Cieszyńskiej zaopatruje naszych mieszkańców. Dziś usłyszeliśmy bardzo dobre informacji: rośnie bezpieczeństwo przeciwpowodziowe i możliwość zwiększenia zasobów wody pitnej.
Prace budowalne w ramach zadania pn. Modernizacja obiektów zbiornika wodnego Wisła Czarne – drenaż skarpy odpowietrznej, przelew stokowy, sieć piezometrów etap I, etap II, rozpoczęły się z końcem października 2024r. Były poprzedzone uzyskaniem niezbędnych zgód i pozwoleń administracyjnych. Przedsięwzięcie nie wywarło znaczącego oddziaływania na środowisko. Wszelkie prace były prowadzone w sposób wykluczający zanieczyszczenie wód zbiornika oraz poniżej jego zapory.
Prace zrealizowano kosztem 15.711.465.40 zł (etap I – 8.865.770,90, etap II – 6.845.694,50). Dla zadania uzyskano finansowanie ze środków Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich dla operacji typu „Zarządzanie zasobami wodnymi” w ramach poddziałania „Wsparcie na inwestycje związane z rozwojem, modernizacją i dostosowaniem rolnictwa i leśnictwa”, objętego PROW na lata 2014-2020.
Zbiornik Wisła Czarne został zlokalizowany w km 96 + 800 rzeki Malej Wisły poniżej połączenia Białej i Czarnej Wisełki. Do eksploatacji został oddany w 1973 r. (czas budowy: 1968-1973). Ma dwie podstawowe funkcje: przeciwpowodziową oraz zaopatrzenie w wodę Wisty, Ustronia i Skoczowa. Piętrzy również wodę na wypadek jej niedoborów w korycie rzeki Wisły poniżej. Całkowita pojemność zbiornika wynosi 5,06 mln m3, maksymalna powierzchnia zalewu ok. 40 ha, wielkość zlewni 30 km2. Nasyp zapory wykonano z materiału ziemnego, uzyskanego z wykopów z czaszy zbiornika. Maksymalna wysokość zapory wynosi ok. 36 m, długość 280 m, kubatura ok. 470 000 m3, szerokość w koronie 6,60 m. Ekran wodoszczelny został wykonany z płyt betonowych zbrojonych o grubości 0,20 — 0,25 m, ułożonych na warstwie wyrównawczej wykonanej z płyt betonowych o grubości 0,12 m. U podstawy ekranu znajduje się galeria kontrolno-drenażowa. Urządzenia upustowe stanowią: przelew powierzchniowy o maksymalnym wydatku 195 m3/s, spust denny, dwa rurociągi stalowe o średnicy 800 mm każdy i łącznym wydatku ok. 10 m3/s, rurociąg wody biologicznej, rurociąg stalowy o średnicy 500 mm.
Pobór wody dla Stacji Uzdatniania Wody odbywa się poprzez kosze ssące umieszczone na trzech poziomach. Minimalny odpływ biologiczny wynosi 40 l/s .
