Gdzieś w okolicach decyzji o zawarciu związku małżeńskiego zaczynają się pojawiać myśli dotyczące kwestii majątkowych: co jest majątkiem wspólnym, a co majątkiem osobistym; czy jak dostanę darowiznę jest tylko moja; czy wypłata małżonka jest jego czy wspólna? Milion pytań pojawi się prędzej… czy później.
Warto zatem mieć świadomość jak wyglądają ustroje majątkowe małżeńskie i jakie podstawowe konsekwencje się z nimi wiążą.
Rozróżniamy następujące ustroje majątkowe małżeńskie:
1. Ustawowy ustrój majątkowy małżeński, czyli wspólność majątkowa małżeńska.
Zasadą jest, iż od chwili zawarcia związku małżeńskiego, przez cały okres jego trwania pomiędzy małżonkami powstaje z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa). Ustrój ten trwa do zakończenia małżeństwa rozumianego jako śmierć małżonka, bądź do prawomocnie orzeczonego rozwodu (ewentualnie separacji). Ustrój ten też można zgodnie zmienić (umowa majątkowa małżeńska) bądź nieco mniej zgodnie narzucić (orzeczenie w przedmiocie rozdzielności majątkowej) czy też ulegnie on zmianie z mocy prawa.
Co do zasady wspólność obejmuje wszystkie przedmioty, które małżonkowie nabyli w czasie jej funkcjonowania. I tak, zgodnie z art. 31 § 2. krio do majątku wspólnego należą w szczególności:
1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków;
2) dochody z majątku wspólnego, jak również z majątku osobistego każdego z małżonków;
3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego;
4) kwoty składek zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych
Ponadto, do majątku wspólnego małżonków zaliczyć należy również wszystkie przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojgu małżonkom, także w przypadku gdy zostały nabyte w drodze darowizny, zapisu czy dziedziczenia, chyba, że darczyńca, zapisodawca lub spadkodawca inaczej postanowił.
Co jest bardzo istotne, w trakcie trwania wspólności ustawowej małżonkowie nie mogą domagać się podziału majątku wspólnego. Jest to możliwe w czasie trwania małżeństwa jedynie w razie ustanowienia rozdzielności majątkowej między małżonkami.
Każdy z małżonków jest uprawniony do współposiadania rzeczy wchodzących w skład majątku wspólnego oraz do korzystania z nich w takim zakresie, jaki daje się pogodzić ze współposiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez drugiego małżonka.
W kontekście majątku wspólnego, zawsze warto przytoczyć treść przepisu, który odnosi się do tego, co należy do majątku osobistego każdego z małżonków, a są to:
1) przedmioty majątkowe nabyte przed powstaniem wspólności ustawowej;
2) przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił;
3) prawa majątkowe wynikające ze wspólności łącznej podlegającej odrębnym przepisom;
4) przedmioty majątkowe służące wyłącznie do zaspokajania osobistych potrzeb jednego z małżonków;
5) prawa niezbywalne, które mogą przysługiwać tylko jednej osobie;
6) przedmioty uzyskane z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia albo z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę; nie dotyczy to jednak renty należnej poszkodowanemu małżonkowi z powodu całkowitej lub częściowej utraty zdolności do pracy zarobkowej albo z powodu zwiększenia się jego potrzeb lub zmniejszenia widoków powodzenia na przyszłość;
7) wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej jednego z małżonków;
8) przedmioty majątkowe uzyskane z tytułu nagrody za osobiste osiągnięcia jednego z małżonków;
9) prawa autorskie i prawa pokrewne, prawa własności przemysłowej oraz inne prawa twórcy;
10) przedmioty majątkowe nabyte w zamian za składniki majątku osobistego, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej.
Pomimo jednak prawnego odróżnienia majątku wspólnego oraz majątków osobistych, w okresie wspólnego pożycia małżonków zachodzą między tymi majątkami różnego rodzaju relacje, w szczególności w postaci nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty i odwrotnie; co ma znaczenie w przypadku ustania wspólności majątkowej małżeńskiej i dokonania podziału majątku i rozliczeń nakładów.
2. Umowne ustroje majątkowe małżeńskie.
Do zmiany ustroju majątkowego w drodze umowy niezbędna jest zgodna wola małżonków oraz odpowiednia forma. Umowa majątkowa małżeńska zawarta w formie aktu notarialnego może być zmieniana, a nawet rozwiązana, nadto jej zawarcie może odbyć się w dowolnym momencie trwania związku małżeńskiego, czy nawet go wyprzedzać. Umowa majątkowa małżeńska ma na celu:
a. rozszerzyć wspólność ustawową
Warto jednak wiedzieć, że nie można przez umowę majątkową małżeńską rozszerzyć wspólności na:
1) przedmioty majątkowe małżonka pochodzące z dziedziczenia, zapisu, darowizny,
2) prawa majątkowe objęte wspólnością łączną,
3) prawa niezbywalne przysługujące jednej osobie,
4) wierzytelności z tytułu odszkodowania za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, o ile nie wchodzą one do wspólności ustawowej, jak również wierzytelności z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę,
5) niewymagalne jeszcze wierzytelności o wynagrodzenie za pracę lub z tytułu innej działalności zarobkowej każdego z małżonków.
b. ograniczyć wspólność ustawową
Na mocy umowy ograniczającej wspólność ustawową małżonkowie mogą ustalić, że do majątku wspólnego nie będą wchodzić przedmioty majątkowe (prawa), które do tego majątku weszłyby w ustawowym ustroju majątkowym, przykładowo: pobrane wynagrodzenie za pracę.
c. ustanowić rozdzielność majątkową
W razie umownego ustanowienia rozdzielności, każdy z małżonków zachowuje majątek nabyty przed zawarciem umowy jak i nabyty później. Każdy zarządza samodzielnie swoim majątkiem. Warto spostrzec, że gdy umowa majątkowa małżeńska została zawarta przed zawarciem małżeństwa, to wówczas, po jego zawarciu majątek wspólny w ogóle nie powstanie.
I co równie istotne: ustanowienie rozdzielności majątkowej nie ma wpływu na stosunki majątkowe małżonków takie jak chociażby obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny.
d. ustanowić rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków
Ustrój ten zasadniczo nie różni się od „zwykłej” rozdzielności majątkowej. Zgodnie z założeniami tego ustroju małżonkowie w równym stopniu powinni korzystać z powiększenia się majątku w okresie trwania małżeństwa, nawet jeżeli samodzielnie zarządzali swoimi masami majątkowymi. Dopiero po ustaniu tego ustroju (np.: wskutek rozwodu) dojść może do dokonania podziału dorobku i wówczas zaobserwować można różnicę między tym ustrojem, a „zwykłą” rozdzielnością majątkową. Albowiem, po ustaniu rozdzielności majątkowej małżonek, którego dorobek jest mniejszy niż dorobek drugiego małżonka, może żądać wyrównania dorobków przez zapłatę lub przeniesienie prawa.
3. Przymusowy ustrój majątkowy
Przymusowy ustrój majątkowy ma charakter rozdzielności majątkowej pełnej. Istnieją dwa sposoby powstania takiego przymusowego ustroju: z mocy orzeczenia sądu oraz z mocy prawa. Rozdzielność powstaje z mocy prawa w razie ubezwłasnowolnienia któregoś z małżonków bądź ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.
***
W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że przewidziany katalog umów majątkowych małżeńskich jest zamknięty. Nie jest dopuszczalne zawieranie umów majątkowych małżeńskich innego rodzaju, tzw. „kombinowanych”. Umowy takie są nieważne z mocy prawa.
Adwokat Kinga Michalczyk
z Kancelarii Adwokackiej
w Czechowicach-Dziedzicach (filia)
___________________________________________
Niniejsza publikacja nie stanowi wiążącej porady prawnej albowiem takowa winna być dostosowana do indywidualnego stanu faktycznego.
___________________________________________
Sfinansowano ze środków otrzymanych z Powiatu Cieszyńskiego pochodzących z budżetu państwa.
gdzie raport o zakażeniach?