Ryzyko zjawisk korupcjogennych, niegospodarność. NIK miażdży PZD Żywiec!

Najwyższa Izba Kontroli „przetrzepała” Powiatowy Zarząd Dróg w Żywcu. Efekt? Negatywna ocena działalności PZD. Ale to jeszcze nic w porównaniu z tym, co można przeczytać w raporcie. Widnieją tu takie zapisy jak: „działania obarczone wysokim ryzykiem wystąpienia nieprawidłowości, w tym zjawisk o charakterze korupcyjnym” czy „konflikt interesów” w przypadku dyrektora PZD Tomasza Kotajnego (to też radny miejski w Żywcu). Oberwało się również władzom powiatu żywieckiego za brak nadzoru nad PZD.

NIK kontrolowała zadania dofinansowane z Funduszu Dróg Samorządowych za okres od 1 stycznia 2019 do 12 stycznia 2021 roku. Pod lupę wzięto głównie budowę chodnika i kanalizacji deszczowej z wymianą nawierzchni drogi powiatowej na dwóch odcinkach w Lipowej w sumie o długości około 2,4 km – od centrum w kierunku Pietrzykowic. Kontrolerzy wytknęli, że PZD zlecał firmom zewnętrznym opracowanie dokumentacji projektowej i kosztorysowej oraz nadzór inwestorski, chociaż ma kilku pracowników z odpowiednimi uprawnieniami. Z tego powodu w tym okresie PZD wydał dodatkowo 1 753 506 zł za opracowanie projektów i 537 738,40 zł za zlecenie nadzoru inwestorskiego. Dyrektor PZD tłumaczył się kontrolerom, że pracownicy nie chcą pełnić nadzorów i sporządzać dokumentacji projektowej, a zlecenie tych spraw jest dla PZD łatwiejsze i bezpieczniejsze.

– Decyzję o zlecaniu na zewnątrz takich usług winna poprzedzać szczegółowa analiza efektywności (…) Brak analizy, w świetle powyższych kosztów oraz wyjaśnień dyrektora (…) naraża PZD na działania niegospodarne (…) Zwłaszcza że niektórzy pracownicy PZD, w tym dyrektor, na zlecenie firm prywatnych wykonują tego typu czynności, również w przypadku inwestycji drogowych realizowanych przez gminy powiatu żywieckiego – stwierdza NIK i zaznacza, że w kontrolowanym okresie dyrektor PZD miał umowę cywilnoprawną z firmą projektanta i w jej imieniu prowadził nadzór inwestorski przy projektach drogowych gmin powiatu żywieckiego, a wszystko w sytuacjach, gdy firma miała od gmin zlecenie na taki nadzór.

– Takie zależności i powiązania świadczyć mogą o występowaniu mechanizmów korupcjogennych, a w przypadku dyrektora PZD dochodzić może też do konfliktu interesów przy wydawaniu gminom uzgodnień w odniesieniu do inwestycji drogowych łączących się z drogami powiatowymi, tj. do naruszenia zasady określonej w ustawie o pracownikach samorządowych – zaznaczają kontrolerzy.

WBREW REGULAMINOWI

Wskazali oni, że PZD, zlecając opracowanie dokumentacji projektowej lub kosztorysowej i prowadzenie nadzorów inwestorskich nie przestrzegał zasad przy udzielaniu zamówień publicznych. Przykładem jest to, że dyrektor PZD bez zastosowania procedur przewidzianych w obowiązującym w tej jednostce regulaminie, zlecił ustnie projektantowi sporządzenie dodatkowej dokumentacji technicznej na wymianę nawierzchni na remontowanych odcinkach, a dopiero po jej sporządzeniu i przekazaniu do PZD podjął działania, by stworzyć dokument uzasadniający wydatkowanie środków na ten cel. W ocenie NIK, jest to nie tylko działanie niezgodne z przepisami prawa, lecz wskazuje również na możliwość występowania mechanizmów korupcjogennych. W raporcie dyrektor PZD stwierdził, że nie wie jak to możliwe, iż projekt mógł być wcześniej.

– Dostałem polecenie ze starostwa o wykonanie dokumentacji i je zrealizowałem. Mogło być tak, że w momencie zlecenia projektantowi nie było środków na tym paragrafie i dlatego samo zlecenie zostało sporządzone później – twierdził dyrektor.

NIK wytknęła, że pracownicy PZD odbierając dokumentację projektową od firm nie byli zobowiązani, by ją sprawdzić. Dyrektor PZD przyznał, że pracownicy nie dokonują oceny.

– Musimy to zmienić. Odbiór polega tylko na sprawdzeniu liczby dokumentacji. Nie mamy opracowanych procedur w tym zakresie, co musi zostać zmienione. To nasz błąd – tłumaczył się.

NADZÓR STAROSTY NIERZETELNY

NIK zwraca uwagę, że w przypadku drogi w Lipowej pierwotnie zakładano tylko budowę chodnika i kanalizacji deszczowej. Dopiero po ogłoszeniu przez wojewodę śląskiego naboru w 2019 roku Zarząd Powiatu zdecydował się rozszerzyć zadania o sfrezowanie i położenie nowej nawierzchni na jezdni.

– We wnioskach o dofinansowanie inwestycji w Lipowej ujęto wydatki na wymianę nawierzchni drogi, mimo iż jej stan (…) był dobry i nie wymagał takich działań, gdyż droga na tym odcinku została gruntownie wyremontowana w 2011 r. Potwierdzały to (…) przeprowadzone przez NIK oględziny stanu nawierzchni tej drogi na jednym z dwóch odcinków (…) Spowodowane to było, według zeznań dyrektora PZD i starosty, błędnym przekonaniem, że rozszerzenie zwiększy szansę (…) na dofinansowanie. (…) W żadnym z naborów (…) nie było kryteriów i dodatkowych punktów preferujących wnioski na kompleksową modernizację lub remont dróg – czytamy w raporcie.

NIK podkreśla, że sfrezowanie jezdni i położenie nowej nakładki w przypadku jednego zadania kosztowało dodatkowo 488 665,93 zł, a drugiego 320 373,76 zł. NIK uznała to za działanie niegospodarne.

– Posiadaliśmy wiedzę, że lepiej punktowane i oceniane są projekty przebudowy drogi, a nie tylko budowy chodnika. Rozszerzając zadanie zwiększyliśmy w naszej ocenie szansę na pozyskanie dofinansowania – tłumaczył się starosta Andrzej Kalata.

Zdaniem NIK, zapisanie takiej informacji we wnioskach naraża starostę na zarzut poświadczenia nieprawdy w celu uzyskania dofinansowania. Dyrektor PZD przyznał, że informację taką otrzymał od Stanisława Baczyńskiego, kierownika Biura Rozwoju, Funduszy Zewnętrznych i Inwestycji żywieckiego starostwa (także radny PiS Sejmiku Województwa Śląskiego). NIK stwierdziła, że PZD dla zapewnienia transparentności swoich działań i wydatkowania środków, powinno wyeliminować sytuacje rodzące uzasadnione podejrzenie występowania mechanizmów korupcjogennych.

Wśród innych uwag wskazano, aby PZD na bieżąco aktualizował plan rozwoju sieci drogowej, przeprowadzał okresową kontrolę dróg, prowadził na bieżąco „Dziennik objazdu dróg powiatowych”, uzupełniał brakujące wpisy w „Książkach dróg” czy dokumentował wyniki okresowych kontroli. Przy tym wszystkim oberwało się również starostwu, które także otrzymało negatywną ocenę za przygotowanie wniosków o dotację. Zdaniem NIK, nadzór starosty nad PZD był niewystarczający i sprawowany nierzetelnie, a wskazuje na to skala stwierdzonych nieprawidłowości.

Zarządowi Powiatu zalecono m.in. poprawić działalność PZD i zwiększyć nadzór, aby wyeliminować możliwość występowania mechanizmów korupcjogennych. Do tematu powrócimy.