W Lipniku znów cuchnie. Wietrzą spisek

Wysypisko śmieci w bielskim Lipniku znów śmierdzi. Słodkawy, drażniący zapach sprawia, że zbiera się na wymioty. Urzędnicy enigmatycznie mówią o „uciążliwościach zapachowych”. Już pojawiają się teorie spiskowe.

Przykry odór wyczuwalny jest od pewnego czasu. Ponieważ problem trwa i jest nierozwiązany, pojawiają się absurdalne teorie spiskowe. Ostatnia zakłada, że zaczęło śmierdzieć właśnie teraz, bo zbliża się w Bielsku-Białej referendum w sprawie budowy spalarni odpadów komunalnych. Jeśli mieszkańcy powiedzą dla tej inwestycji „tak”, instalacja powstanie w ciągu kilku lat. To, co teraz trafia na zwałowisko i wydziela nieprzyjemny odór, zostanie spalone. Władza chce więc przypomnieć mieszkańcom, czym pachnie składowanie odpadów w ziemi. Tym bardziej, że planowana przez miasto inwestycja ma liczne grono przeciwników.

– To jakaś totalna bzdura i absurd. Głupoty jakieś – oburza się na takie sugestie Joanna Siwek z Zakładu Gospodarki Odpadami zarządzającego bielskim wysypiskiem. Nie kryje, że co jakiś czas ZGO posądzano o jakieś niecne występki niemające uzasadnienia w faktach. Jednak o tym – przyznała – że unoszący się obecnie nad Lipnikiem odór ma skłonić bielszczan do poparcia planów budowy instalacji do termicznej przeróbki odpadów, słyszy po raz pierwszy.

Coś się jednak stać musiało, skoro w Lipniku znów cuchnie, i to od dłuższego czasu.

Śmieci składowane są w tej bielskiej dzielnicy od ponad półwiecza (tamtejsze wysypisko urządzono w latach 60. na terenie wyeksploatowanego kamieniołomu). Przez kilka dekad wrzucano tam wszystko jak popadnie. Tak było do roku 2012, kiedy wysiłkiem władz miasta na terenie składowiska wybudowano i oddano do użytku ogromny – bardzo nowoczesny na owe czasy – zakład przeróbki odpadów. Od tego momentu do ziemi trafia tylko to, czego nie da się odzyskać i ponownie użyć jako surowca wtórnego.

Wraz z powstaniem nowoczesnego zakładu sortującego i przerabiającego odpady, w Lipniku zaczęło potwornie cuchnąć. Za taki stan rzeczy obwiniano instalację do kompostowania odpadów biodegradowalnych, której wcześniej tam nie było. Teraz takie odpady są zamieniane w przydatny kompost w specjalnych „bunkrach”, w których zachodzą – mówiąc obrazowo – procesy gnilne.

Ostatecznie badania i analizy potwierdziły, że to właśnie proces kompostowania jest w głównej mierze odpowiedzialny za wyczuwany w całej okolicy odór.

Bielski samorząd wyłożył więc grubą kasę, aby uszczelnić ten proces technologiczny. Inwestycję zakończono w 2017 roku i od tego czasu był spokój. Mało kto się skarżył. – Pojawiały się co prawda od czasu do czasu incydenty zapachowe, jednak ich przyczyną nie jest już kompostownia – tłumaczy Joanny Siwek dodając, że po zmodernizowaniu obiektu, żadne zapachy nie wydostają się już na zewnątrz.

Co więc śmierdzi w Lipniku? Odór wydzielają zwałowiska odpadów. Wbrew pozorom wciąż trafia na nie sporo odpadów biologicznych. Gnijąc, uwalniają biogaz. Oprócz metanu, zawiera on również mocno cuchnące związki chemiczne.

Chodzi głównie o trzy frakcje. Pierwsza to śmieci pochodzące ze strumienia odpadów biodegradowalnych, nienadających się do kompostowania czy jakiejkolwiek innej przeróbki (m.in. worki foliowe oraz inne opakowania i drobne odpadki znajdowane w odpadach organicznych). Takie śmieci są mocno zabrudzone materiałem biologicznym podlegającym procesom rozkładu. Kolejna grupa to pampersy, podpaski i inne odpady sanitarno-higieniczne. Tych w żaden inny sposób zagospodarować się nie da i jedyne, co można z nimi zrobić, to zakopać w ziemi lub spalić. Trzecia grupa to kompost złej jakości, którego nie da się wykorzystać w ogrodnictwie czy do rekultywacji gruntów. Kompost produkowany z odpadów zielonych (trawa, liście itp.) jest doskonały i ustawiają się po niego kolejki chętnych. Jednak ten wytwarzany z odpadów kuchennych już taki dobry nie jest. Zawiera wiele zanieczyszczeń, pachnie nie najlepiej i zbytu na niego nie ma. Trafia więc na zwały.

ZGO ogranicza emisję odoru ze zwałowisk. Odsączany jest cuchnący biogaz. W Lipniku działa nawet niewielka elektrownia gazowa, a to, czego nie da się uchwycić i przerobić na prąd, jest wypalane wprost na wysypisku przy użyciu specjalnych pochodni. Wysypisko jest też wapnowane, pokrywane specjalnymi piankowymi membranami, dezodorantowane itp. Natomiast nieużytkowane już kwatery są rekultywowane.

Mimo to czasami smród się pojawia i zależy to głównie od warunków atmosferycznych. Sprzyjają temu chociażby wysoka temperatura, niskie ciśnienie czy duże opady.

Jednak na obecne uciążliwości zapachowe wpływ miało coś jeszcze. Dolna część wykorzystywanego obecnie zwałowiska wypełniła się po brzegi i była – jak się okazuje – poddawana właśnie teraz rekultywacji. To znaczy zalegające tam odpady są pokrywane grubą warstwą ziemi. Wcześniej na składowisko wjechał ciężki sprzęt, aby ukształtować i przygotować grunt pod prace rekultywacyjne. Takie grzebanie w stertach starych, częściowo przegniłych odpadów uwolniło z nich ogromne pokłady smrodu. Co więcej – tłumaczy Joanna Siwek – obecnie odpady składowane są bardzo wysoko, w górnej części zwałowiska, co niestety ułatwia rozprzestrzenianie się nieprzyjemnych zapachów po okolicy.

Wysypisko w Lipniku szybko się zapełnia i zaczyna brakować na nim miejsca. Pokłosiem tej sytuacji jest decyzja, jaką niedawno podjęły władze miasta. Bielski Ratusz wypowiedział umowy zawarte z okolicznym gminami na odbiór odpadów. Śmieci z terenu tych miejscowości trafiały do Lipnika. Wymówione umowy będą obowiązywać jeszcze tylko do końca roku. Później – przyznał Tomasz Ficoń, rzecznik bielskiego magistratu – zostaną podpisane nowe, lecz nie będą już obejmowały odbioru odpadów biodegradowalnych. Dzięki temu na wysypisko w Lipniku będzie trafić mniej odpadów będących źródłem nieprzyjemnych zapachów.

Kompostownia jest bardzo przeciążona i już nie wyrabia. Jej moc przerobowa to 28 tys. ton odpadów rocznie. Tymczasem obecnie trafia tam w tym czasie od 30 do 32 tysięcy ton organicznych śmieci.