Czy można było tego uniknąć? Śmiercionośny zrzut wody

2 maja późnym wieczorem doszło do tragedii na Sole, tuż poniżej zapory wodnej w Tresnej. Wzburzona woda porwała 25-letniego mężczyznę. Jego ciało trzy dni później odnaleziono kilkaset metrów poniżej miejsca, w którym został porwany przez silny nurt.

Do nieszczęścia doszło, gdy dwóch młodych mężczyzn (drugi miał 24 lata) pływało po rzece kajakiem w pobliżu tamy. W pewnym momencie doszło do zrzutu wody z zapory. Otwarto przepusty i tysiące metrów sześciennych wody z ogromnym impetem popłynęło w dół korytem rzeki. Prąd wywrócił kajak, mężczyźni znaleźli się w wodzie…
Policja nie ujawnia szczegółów postępowania prowadzonego w sprawie tego tragicznego wypadku. Z naszych nieoficjalnych ustaleń wynika, że obaj kajakarze, po tym jak wpadli do wody, zdołali dotrzeć do brzegu, ale nie byli w stanie się wspiąć. Trzymali się umocnień brzegowych i próbowali wezwać pomoc.
Kiedy ta nie przychodziła (było już późno), 25-latek, jako lepszy pływak, postanowił płynąć wpław w dół nurtu i poszukać dogodniejszego miejsca, w którym mógłby wyjść na brzeg, a następnie pomóc koledze. Woda pokazała jednak swoją moc i porwała mężczyznę. Trzy dni później odnaleziono jego ciało… Młodszy z kajakarzy został uratowany przez przygodnego świadka, który pojawił się na miejscu tragedii.
Czy można było jej uniknąć? To pytanie zadaje sobie teraz z pewnością wiele osób, zwłaszcza bliskich i znajomych tragicznie zmarłego 25-latka. To nie pierwszy przypadek, gdy nagły przybór Soły staje się śmiertelną pułapką dla osób przebywających nad tą rzeką.
Soła to rzeka górska na całej swej długości. Na dolnym odcinku rzeka jest szczególnie niebezpieczna. Nie wszyscy zdają sobie jednak z tego sprawę. To, że w czasie deszczu poziom wody się podniesie łatwo przewidzieć i uniknąć nieszczęścia. W przypadku Soły takie przybory wody mogą jednak pojawić się znienacka, bez ostrzeżenia, o każdej porze dnia i nocy. Powodem są zrzuty wody z zapór Kaskady Soły.

– Realizowane są one zgodnie z pozwoleniem wodnoprawnym i instrukcjami gospodarowania wodą – wyjaśnia Magdalena Gala, rzeczniczka Państwowego Gospodarstwa Wodnego Wody Polskie w Krakowie. Takie upuszczenie wody ze zbiorników jest konieczne dla prawidłowego funkcjonowania zbiorników kaskady Soły i działających przy nich elektrowni. Woda jest zrzucana co jakiś czas, w miarę potrzeb. Tak było „od zawsze” (zapora w Porąbce powstała już na przełomie lat 20. i 30. ubiegłego wieku) i wiedzą o tym dobrze osoby mieszkające w pobliżu rzeki.

Przyjeżdżają tu jednak także plażowicze z innych regionów i nie mają pojęcia o zagrożeniu. Tymczasem w słoneczny dzień, gdy żar leje się z nieba, nagle stan wody w rzece w ciągu kilku chwil może podnieść się nawet o metr. Jeszcze większym zagrożeniem jest bardzo mocny nurt. W czasie przyboru wody cały teren w okamgnieniu pochłania woda. Kto obserwował falę zrzutową, ten wie, ile sprzętu plażowego niesie wzburzona woda. To pozostałości po tych, którzy w popłochu uciekali przed nadciągającą falą.

Nie wszystkim się to udaje. Przed laty często przytaczaną przestrogą, była opowieść o tym, jak woda zabrała konny wóz z sianem. Woźnica przejeżdżał akurat przez koryto rzeki, gdy „Porąbka puściła wodę” i nie zdążył uciec przed wezbranym nurtem. Podobna historia spotkała przed laty naszego, nieżyjącego już, redakcyjnego kolegę, zapalonego wędkarza. Wezbrana woda zabrała… małego fiata, którego zaparkował w pobliżu Soły.

Kilkanaście dni temu (29 kwietnia) podczas spuszczania wody nurt odciął od brzegu trójkę osób w rejonie Czańca. Pozostali na utworzonej w ten sposób wysepce. A woda cały czas się podnosiła. Zrobiło się groźnie. Na szczęście pomoc pojawiła się w porę. Wstrzymano zrzucanie wody ze zbiornika, a gdy nurt zaczął opadać strażacy bezpiecznie ewakuowali poszkodowanych.
Teoretycznie nie powinno dochodzić do takich sytuacji. – Przed każdym zrzutem wody i każdym rozpoczęciem pracy elektrowni uruchamiana jest syrena ostrzegawcza – wyjaśnia Magdalena Gala. – Syreny są zawsze uruchamiane i nie było sytuacji, w której zrezygnowano by z takiej procedury.

Czemu więc wezbrana woda wciąż zaskakuje osoby przebywające nad rzeką? Mateusz Hałat, szef Wydziału Zarządzania Kryzysowego w Urzędzie Gminy Kęty zwraca uwagę, że syreny zamontowane są tylko na obiektach hydrotechnicznych kaskady Soły, a także na dachu budynku OSP Kęty Podlesie. Rzeka jest długa i nie wszędzie sygnał ostrzegawczy jest słyszalny. Tymczasem nawet w miejscach najczęściej odwiedzanych przez plażowiczów nie ma ostrzeżeń o mogących pojawić się nagle przyborach wody.

Poza tym ludzie przebywający nad Sołą zazwyczaj nie wiedzą, co oznacza buczenie syren. – Zaproponowaliśmy, aby Wody Polskie ustawiły nad rzeką tabliczki informujące o tym, co oznaczają te sygnały, lecz na razie sprawa pozostaje, powiedzmy, w zamrożeniu – mówi Mariusz Hałat.

– Wody Polskie nie organizują nad rzekami miejsc do kąpieli i biwakowania. Jeżeli w gminie znajdują się wyznaczone miejsca przeznaczone do kąpieli, to organizator kąpieliska winien zapewnić odpowiednie warunki bezpieczeństwa – odbija piłeczkę Magdalena Gala.
Nad Sołą takich oficjalnych kąpielisk nie ma, więc wychodzi na to, że nikt do ostrzeżeń się nie poczuwa, mimo że nad rzeką odpoczywają latem tysiące osób nieświadomych zagrożenia.
Inna sprawa, że sygnał dźwiękowy włączany jest dopiero w momencie, gdy następuje już zrzut wody. Jeśli ktoś przebywa nad rzeką niedaleko zapory ma bardzo niewiele czasu na reakcję, bo fala mknie z ogromną prędkością. Niewykluczone, że to właśnie przytrafiło się dwójce kajakarzy…