O księżach skazanych za przestępstwa seksualne. Krzywdy sprzed lat

W ostatnich tygodniach niezwykle głośno zrobiło się o dwóch nieżyjących już księżach – Józefie Lorancu i Eugeniuszu Surgencie – którzy za molestowanie dzieci w parafiach Żywiecczyzny trafili do więzienia.

W ostatnich miesiącach o Józefie Lorancu i Eugeniuszu Surgencie ukazały się obszerne artykuły pisały ogólnopolskie media. Byli także jedynymi z bohaterów telewizyjnego reportażu „Franciszkańska 3” w TVN24. Za co dokładnie zostali skazani?

ZABAWA W „CHOWANEGO”

Józef Loranc urodził się w 1932 roku w Łodygowicach. Kapłanem został w 1958 roku, a swoją pierwszą pracę jako wikary rozpoczął w Bestwinie. Przebywał tam przez trzy lata. Później posługiwał w Rybnej, Dobczycach, Wieliczce i Kobierzynie. Służba Bezpieczeństwa odnotowała, że wszędzie tam zachowywał się nienagannie. We wrześniu 1968 roku trafił do Jeleśni, by uczyć dzieci religii w salkach katechetycznych w Jeleśni Dolnej, Pewli Wielkiej i Mutnem.

To właśnie w Mutnem miał molestować 10-12-letnie dziewczynki, o czym w lutym 1970 roku kilku rodziców poinformowało proboszcza z Jeleśni, księdza Feliksa Jurę. Przekazali oni, że w czasie nauki religii ksiądz deprawuje dzieci i „wyżywa się lubieżnie z nieletnimi dziewczynkami”. Jednego z rodziców zaniepokoiło, iż jedna z dziewczynek przyznała, że w czasie religii ksiądz bierze je na kolana i każe się im bawić czymś: „co wyjmuje ze spodni, wkłada im to do ust i każe tym bawić się rękoma!” Sprawa trafiła do Kurii w Krakowie, gdzie metropolitą był wtedy kardynał Karol Wojtyła. Na doniesienia te zareagował dość szybko i wezwał księdza Józefa Loranca na rozmowę. Ten przyznał się do sytuacji z dziewczynkami.

Kardynał Karol Wojtyła nakazał mu z początkiem marca 1970 roku odejście z parafii w Jeleśni i udanie się do swojej matki w Łodygowicach, gdzie miał czekać na dalsze decyzje Kurii. Nałożono na niego suspensę, czyli zakaz wykonywania jakichkolwiek funkcji kapłańskich, oraz nakazano przebywanie w klasztorze, odbycie rekolekcji i poddanie się leczeniu. Kardynał Karol Wojtyła oddał sprawę pod Trybunał Metropolitalny w Krakowie, ale ten powstrzymał się od wymierzenia kary i skorzystał z przysługującego mu prawa łaski.

Jedna z matek złożyła szczegółowe zeznania pracownikowi SB w Komitecie Powiatowym PZPR w Żywcu, gdzie opisała, co ksiądz robi z dziewczynkami: „Sadza je w pierwszej ławce, a następnie pozorując z dzieckiem grę „w chowanego” przykrywa dziecko sutanną albo płaszczem kładąc jedną nogę na ławce, a następnie danej dziewczynce wkłada do ust członka, kładzie ręce dziewczynki na członka, każe się im bawić, ociera nim szyje i twarz dziecka. (…) Lubieżne stosunki ks. Loranc uprawiał z kilkunastoma uczennicami ze wszystkich klas, które wyróżniały się urodą i czystością”.

Księdza Józefa Loranca aresztowano 18 marca 1970 roku w klasztorze cystersów w Mogile. Przyznał się do winy, a sąd skazał go na dwa lata więzienia, z którego wyszedł w połowie 1971 roku i zamieszkał w Zakopanem. Uchylono mu karę suspensy i pozwolono na odprawianie mszy, ale nie dopuszczono do nauczania religii. Przez dwa lata przepisywał teksty liturgiczne dla Kurii. Jednak już nigdy nie został wikarym, lecz tylko rezydentem. W lipcu 1974 roku pojawił się donos do SB, że dziwnie zachowuje się wobec dziewczynek wychodzących z lekcji religii bądź przychodzących na plebanię. W kręgach kościelnych sugerowano, że donos mógł zostać spreparowany, ale i tak przeniesiono go do parafii Chrzanów-Kościele, gdzie został kapelanem w szpitalu. Zmarł w 1992 roku w Łodygowicach. Pochowano go na cmentarzu parafialnym w Łodygowicach Dolnych.

12 CHŁOPCÓW

Z kolei Eugeniusz Surgent urodził się w 1931 roku we Lwowie. Na kapłana wyświęcono go w 1957 roku. W 1971 roku został wikarym w parafii w Milówce i zamieszkał w filii w Soli Kiczorze, gdzie w salce katechetycznej uczył dzieci religii. W 1973 roku niektórzy z rodziców zaczęli się skarżyć kierownikowi szkoły podstawowej, że ksiądz „dobiera” się do chłopców. Wiadomości dotarły również do Kurii w Krakowie, gdzie księdza wezwano na rozmowę. Biskup Jan Pietraszko, który nie wierzył w zapewnienie o niewinności, udzielił mu urlopu. Potem doszło do kolejnej rozmowy już nie tylko z biskupem, ale i z kardynałem Karolem Wojtyłą. Po tej rozmowie księdza zwolniono z pracy w archidiecezji i zakazano pojawiania się w Soli Kiczorze.

W sierpniu 1973 roku został zatrzymany. Już przy pierwszym przesłuchaniu przyznał, że „spoufalał się z dziećmi”, co robił w „chwilach zapomnienia”. W sumie przyznał się do wykorzystania 12 chłopców, z czego sześciu nie miało 15 lat. W trakcie przesłuchania twierdził, że nigdy wcześniej nie dokonał podobnych czynów będąc m.in. w parafiach w Lachowicach, Oświęcimiu, Jaworznie, Lipnicy Wielkiej (1965-1966) czy św. Floriana w Żywcu Zabłociu (1966-1968). W grudniu 1973 roku sąd w Żywcu skazał go na trzy lata więzienia. Ale w celi miał opowiadać swoim współwięźniom, że podobnych czynów dokonał już wcześniej w innych parafiach.

Z dokumentów wynika, że SB już od 1969 roku wiedziała, iż ksiądz molestuje chłopców, ale uznano, że takie dalsze zachowanie może przynieść wiele szkody Kościołowi katolickiemu (a o to chodziło ówczesnym władzom PRL-u). Eugeniusz Surgent wyszedł z więzienia już we wrześniu 1974 roku po amnestii. Około 1978 roku znalazł się w diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej. Tam też pojawiły się skargi na wykorzystywanie dzieci. Potem trafi ł do nowo powstałej diecezji pelpińskiej. Tu skarg nie odnotowano. Zmarł w 2008 roku w miejscowości Kaliska (województwo pomorskie).

Pod koniec listopada 2022 roku w parafiach, gdzie posługiwał ksiądz Eugeniusz Surgent, odczytano komunikaty, prosząc o kontakt osoby, które zostały pokrzywdzone lub mają na ten temat jakąkolwiek wiedzę. W oficjalnym komunikacie kościelnym przyznano, że ogrom krzywdy wyrządzonej przez księdza Eugeniusza Surgenta szokuje i przeraża…