Folklorysta, muzykolog i pedagog Jan Tacina przez większość swojego życia zbierał beskidzkie pieśni i melodie. Ostatnio powstała strona internetowa, na której można znaleźć w wersji cyfrowej część jego bezcennej kolekcji materiałów etnograficznych – nagrań, maszynopisów i zdjęć.
Witryna znajduje się pod adresem www.jantacina.pl (TUTAJ). Została przygotowana w ramach stypendium marszałka województwa śląskiego w dziedzinie kultury przez bielskiego etnologa Dariusza Kocembę, na co dzień pracującego w Regionalnym Ośrodku Kultury w Bielsku-Białej. Prezentowane na stronie materiały są własnością Działu Etnografii Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej oraz rodziny Jana Taciny. To zebrane i opracowane przez niego w latach 60. i 70. zdjęcia, maszynopisy oraz nagrania muzyczne.
– Na stronie znajduje się obszerny biogram Jana Taciny, a także spis jego najważniejszych artykułów i publikacji książkowych – wymienia Dariusz Kocemba. – Jest również kilkadziesiąt fotografii oraz ponad pięćdziesiąt zdigitalizowanych utworów pochodzących ze Śląska Cieszyńskiego i Żywiecczyzny, które zostały nagrane w latach 60. i 70. XX wieku. Każdy z nich dodatkowo uzupełniony jest zapisem nutowym oraz tekstem pieśni, odręcznie zapisanym przez Tacinę. Zamieszczone są także maszynopisy, wśród których można znaleźć opowiadania i gawędy ludowe, opisy budowy instrumentów ludowych, a ponadto materiały i opracowane programy dla zespołów folklorystycznych z regionu.
Jan Tacina urodził się w 1909 roku w Oldrzychowicach na Zaolziu. Kształcił się w Cieszynie. Dokumentację kultury tradycyjnej oraz zbieranie pieśni ludowych rozpoczął już w czasach młodzieńczych. W 1940 r. został aresztowany przez gestapo i wywieziony do obozu koncentracyjnego w Dachau, a następnie do Gusen, gdzie przebywał do końca 1941 r. Z tego okresu pochodzi ponad pięćset wierszy i pieśni obozowych, opracowanych w latach 70. wspólnie z Aleksandrem Kulisiewiczem. Po powrocie z Austrii osiedlił się w Bielsku i rozpoczął pracę jako nauczyciel. W 1967 roku rozpoczął pracę w dziale etnografii Muzeum Okręgowego w Bielsku-Białej, podczas której prowadził badania terenowe dotyczące folkloru muzycznego i słownego. W sumie zebrał kilkanaście tysięcy zapisów tekstów, pieśni i tańców. Był autorem wielu artykułów oraz materiałów naukowych z zakresu szeroko pojętej folklorystyki. Został uhonorowany licznymi nagrodami i wyróżnieniami, m.in. Nagrodą im. Oskara Kolberga „Za zasługi dla kultury ludowej”. Zginął w 1990 roku w wypadku samochodowym, potrącony przez nieznanego kierowcę. Został pochowany na Nowym Cmentarzu Ewangelickim w Bielsku-Białej.
Materiały zebrane przez Jana Tacinę liczą kilkaset pozycji. Do najcenniejszych należą taśmy magnetofonowe (szpulowe), które nagrywane były w latach 1961-1979. Zdecydowana większość zbiorów pochodzi ze Śląska Cieszyńskiego i Żywiecczyzny. Najwięcej jest pieśni i przyśpiewek związanych z obrzędem wesela, ponadto pieśni dożynkowych, miłosnych, powszechnych, bożonarodzeniowych oraz życzeń noworocznych. W znakomitej większości są to nagrania solowe, rzadziej zdarzają się pieśni wykonywane przez kilka osób. Pojawiają się też nagrania choreograficzne i wywiady poświęcone lokalnym tańcom. Znaczną część kolekcji zajmują rejestracje gawęd i opowiadań oraz poezji ludowej – między innymi znakomitego gawędziarza urodzonego w Biernej Władysława Worka. W zbiorach można ponadto odnaleźć fotografie, które przedstawiają między innymi znanego twórcę ludowego z Istebnej – Jana Kawuloka – oraz jego córkę Zuzannę, grających na instrumentach pasterskich, a także instrumenty ludowe wykonane przez Kawuloka. W zbiorach znajdują się też slajdy z lat 80. przedstawiające Dziady Noworoczne i Żywieckiego Gody.
Na zdjęciu powyżej: Jan Tacina. Fot. Bogdan Ziarko
Na zdjęciach poniżej:
Zuzanna Kawulok i Jan Kawulok – zdjęcie ze zbiorów Jana Taciny
Fot. Z. Gajdzik/ze zbiorów Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej
Przegląd Zespołów Kolędniczych i Obrzędowych „Żywieckie Gody”, połowa lat 80. – zdjęcie ze zbiorów Jana Taciny
Fot. Ze zbiorów Muzeum Historycznego w Bielsku-Białej
