Porady i inspiracje

“Rozwód kościelny” w praktyce

“Rozwód kościelny” to oczywiście określenie potoczne. W prawie kanonicznym procedura rozwodowa jako taka nie istnieje – pojawia się jedynie możliwość stwierdzenia nieważność małżeństwa zawartego przed ołtarzem. Nie jest to jednak łatwe, a małżonkowie muszą spełnić konkretne kryteria. Co trzeba zrobić, by ubiegać się o unieważnienie małżeństwa kościelnego? Ile trwa taka procedura? Co jeszcze warto o niej wiedzieć?

1. Czym jest tzw. rozwód kościelny?

2. Podstawy stwierdzenia nieważności małżeństwa

3. Stwierdzenie nieważności małżeństwa – jak zacząć?

Jak pokazują statystyki, z roku na rok tzw. rozwód kościelny cieszy się coraz większym zainteresowaniem. Nie oznacza to jednak, że pozytywne zakończenie sprawy staje się dzięki temu łatwiejsze. Wsparciem we wszelkich formalnościach i działaniu może służyć kancelaria kanoniczna i adwokat specjalizujący się właśnie w tego rodzaju prawie.

Czym jest rozwód kościelny?

W obiegowej opinii używa się terminów takich jak rozwód kościelny czy unieważnienie małżeństwa. Próżno jednak w przepisach prawa kanonicznego szukać takich pojęć. Procedury dopuszczają natomiast stwierdzenie nieważności małżeństwa lub orzeczenie nieważności małżeństwa. Takie podejście wynika z przekonania, że związek małżeński jest więzią nierozerwalną, dlatego jedynym sposobem jest uznanie, że nigdy nie istniał.

Stwierdzenie nieważności małżeństwa leży w kompetencjach sądu kościelnego, a procedura ma niewiele wspólnego z procesami znanymi z sądów powszechnych. Należy w jej trakcie wykazać, że doszło do uchybień wpływających na pożycie małżeńskie w takim stopniu, że trudno uznać je za istniejące w świetle prawa kanonicznego. Jeśli orzeczenie będzie pomyślne, w przyszłości nie będzie przeciwwskazań, by ponownie złożyć przysięgę przed ołtarzem.

Ile trwa rozwód kościelny? Obiegowa – i nie do końca słuszna opinia – głosi, że takie sprawy ciągną się latami. To nieprawda. W rzeczywistości proces w sprawie stwierdzenia nieważności małżeństwa prowadzony jest w trybie zwyczajnym i zajmuje zwykle od roku do czterech lat. Dla wielu osób to długo, jednak finał jak najbardziej znajduje się na horyzoncie.

Podstawy stwierdzenia nieważności małżeństwa

Możliwość tzw. rozwodu kościelnego, czyli stwierdzenie nieważności małżeństwa może nastąpić wyłącznie w konkretnych sytuacjach, w oparciu o określone dowody. Kodeks Prawa Kanonicznego przewiduje następujące przeszkody zrywające kanony (odpowiednik paragrafów w prawie kościelnym):

  • bigamia – istniejące już małżeństwo jednej z osób,
  • zbyt młody wiek małżonka: poniżej 16 lat dla mężczyzny i poniżej 14 lat dla kobiety,
  • niemoc płciowa do podjęcia istotnych obowiązków małżeńskich, polegająca na uprzedniej i trwałej impotencji,
  • różnice religijne, czyli ślub z osobą, która nie została ochrzczona, a złożyła przysięgę jako katolik,
  • naruszenie przyzwoitości publicznej, czyli zawarcie małżeństwa przez mężczyznę z córką lub matką swojej partnerki lub kobietę z synem lub ojcem swojego partnera,
  • święcenia kapłańskie lub śluby zakonne jednej ze stron,
  • uprowadzenie i przymuszenie do małżeństwa jednego z małżonków,
  • przeszkoda występku polegająca na zabójstwie współmałżonka jednego z małżonków,
  • pokrewieństwo lub powinowactwo w linii prostej,
  • pokrewieństwo w linii bocznej do czwartego stopnia,
  • pokrewieństwo prawne – powstałe w wyniku adopcji.

O stwierdzeniu nieważności małżeństwa można wyrokować również, gdy zostało one zawarte przy braku zgody jednej ze stron. To sytuacje takie jak:

  • użycie podstępu,
  • niezdolność do podjęcia małżeństwa z przyczyn natury psychicznej, na przykład chorób,
  • niemożność korzystania z rozumu, na przykład poprzez otumanienie substancjami psychotropowymi,
  • brak minimum małżeńskiego poznania,
  • brak rozeznania w temacie praw i obowiązków małżeńskich,
  • udawanie uczuć i intencji jednej ze stron,
  • zawieranie małżeństwa pod warunkiem, na przykład odziedziczenia spadku.

Stwierdzenie nieważności małżeństwa – jak zacząć?

Aby proces o stwierdzenie nieważności małżeństwa w ogóle mógł się rozpocząć, jedno z małżonków lub oboje powinni przygotować skargę powodową (odpowiednik pozwu) kierowaną do sądu kościelnego. Warto, aby pomógł w tym adwokat kościelny, który już na wstępie oceni sytuację i szanse jej powodzenia. Jeśli skarga zostanie przyjęta, kolejnym krokiem jest ustalenie przesłanki procesowej, a sąd przystąpi do zbierania dowodów. Osoba pozwana, czyli drugi z małżonków, ma 15 dni, by złożyć własne oświadczenie.

W trakcie procesu mąż, żona i świadkowie składają swoje zeznania przed sądem indywidualnie. Pytania dobiera sąd biskupi, a są one pomyślane tak, by określić potencjalną przyczynę nieważności związku oraz wskazać, po czyjej stronie ona leży. Jeśli zachodzi konieczność, w sprawie zabierze głos również biegły.

Po zamknięciu postępowania rozpoczyna się dyskusja. Zaangażowany w nią będzie tzw. obrońca węzła małżeńskiego. Jest to osoba przedstawiająca uwagi przedwyrokowe w procesie o stwierdzenie nieważności małżeństwa. Strony albo reprezentujący je prawnik może z tymi argumentami polemizować. Finałem sprawy jest tzw. wyrokowanie, w którym sąd wyda ostateczny werdykt.

google_news
Subskrybuj
Powiadom o
guest
1 Komentarz
najnowszy
najstarszy oceniany
Inline Feedbacks
View all comments
Arletta Bolesta
Arletta Bolesta
1 rok temu

Nie tyle rozwód, co uznanie nieważności
dr Arletta Bolesta
adwokat kościelny