Palcie czym chcecie. I tak wszyscy umrzecie

Wieczorem, po wyjściu z domu, już śmierdzi. Smog już tu jest. I zabija. Ale nie wszyscy się tym przejmują. Zresztą – jeśli trzeba będzie wybierać między ciepłem w domu a czystym powietrzem, pewnie wielu postawi na ciepło.

Zima się jeszcze na dobre nie zaczęła, a w mediach już pojawiają się informacje o paleniu w przydomowych kotłowniach gumą, plastikiem czy pampersami. Opał jest horrendalnie drogi, a na dodatek go brakuje. To, że przy okazji okolica skąpana jest w koktajlu szkodliwych i trujących związków chemicznych, nie wszystkim najwyraźniej przeszkadza.

Aż głowa boli

Prawdziwe chłody jeszcze nie nastały, a już pewien Czytelnik – mieszkaniec jednej z podbielskich miejscowości – podzielił się z nami niepokojącymi obserwacjami. – Odkąd zrobiło się nieco zimniej, wieczorami nie da się wyjść z domu. W powietrzu unosi się swąd nie do wytrzymania, powodujący ból głowy. To taka mieszanina palonego plastiku, węgla i gumy – tłumaczył dodając, iż aż boi się myśleć, co będzie później, gdy na dworze zrobi się naprawdę mroźnie. – Czy to pokłosie wypowiedzi Jarosława Kaczyńskiego sprzed kilku miesięcy? – pytał, przypominając, że podczas jednego ze spotkań prezes oświadczył publicznie, że „trzeba w tej chwili palić wszystkim, no poza oczywiście oponami i tym podobnymi rzeczami, bo po prostu Polska musi być ogrzana”.

Kilka dni temu głośno było w całym kraju o mieszkańcu Wejherowa, który został przyłapany na tym, jak w domowym piecu palił płytami meblowymi. Odmówił przyjęcia mandatu powołując się właśnie na słowa prezesa PiS. Jarosław Kaczyński wrócił zresztą ostatnio do tematu i znowu wywołał ogromne kontrowersje, przekonując, że do ogrzewania domów nadaje się węgiel brunatny, a dym z kominów wcale tak bardzo nie szkodzi, jak można by sądzić.

Tymczasem już nie tylko ekolodzy, ale także lekarze biją na alarm. W wyniku schorzeń i powikłań spowodowanych zanieczyszczeniami atmosfery, w tym zwłaszcza smogiem, umiera w Polsce rocznie około 40 tys. osób. Kiedy niedawno wiceminister rolnictwa Janusz Kowalski zakwestionował te dane, pewien internauta podsunął mu jako źródło tej informacji rządowe strony…

Wydaje się jednak, że w tym momencie dla rządzących to argument mało przekonujący. Ważne by Polacy mieli w mieszkaniach ciepło, a to, czym je ogrzeją wydaje się sprawą drugorzędna. Trochę jak w tym starym dowcipie o podróżnym, który jadąc zimą pociągiem, zabronił współpasażerom z przedziału otwarcia okna, choć w wagonie panował potężny zaduch. Twierdził, że od smrodu jeszcze nikt nie umarł, a z zimna owszem, cała niemiecka armia pod Stalingradem.

Smog nie zabija od razu. Robi to powoli, ale skutecznie. Negatywne skutki oddychania zanieczyszczonym powietrzem widać czasami dopiero po latach, wtedy jednak bywa za późno na ratunek. Prosty przykład: w zadymionych miastach aglomeracji śląskiej na raka zachorowuje nawet trzykrotnie więcej osób niż tam, gdzie powietrze jest bardziej czyste.

Tragedii (na razie) nie ma

Przez ostatnie lata wbijano nam do głowy, że smog szkodzi i trzeba z nim walczyć. Nie wolno palić byle czym, najlepiej w ogóle nie palić już węglem czy drewnem. Dowodzono, że trzeba ograniczać emisję do atmosfery pyłów zawieszonych. Ich źródłem jest w głównej mierze niska emisja, czyli to, co wylatuje z przydomowych kominów. W skali kraju wydano grube miliardy, aby osiągnąć ten cel.
W 2017 roku Sejmik Województwa Śląskiego przyjął tak zwaną uchwałę antysmogową zabraniającą spalania w przydomowych kotłowniach opału marnej jakości. Była w niej mowa o paliwach marnej jakości, takich jak między innymi miał węglowy czy muł. I jak dotąd nikt nie uchylił tego przepisu. Można tu doszukać się absurdu, bo obecnie można legalnie kupić w kraju miał węglowy i muł…

Sebastian Kufel z bielskiej straży miejskiej przekonuje, że strażnicy tak jak do tej pory będą wyciągać konsekwencje wobec osób wykorzystujących do ogrzewania domów niewłaściwy opał. Funkcjonariusze reagują na informacje docierające od mieszkańców miasta zaniepokojonych tym, co wydostaje się z kominów ich sąsiadów. Sami też kontrolują całe rejony, gdzie wciąż funkcjonują przydomowe kotłownie. W swej pracy wykorzystują między innymi drony patrolujące teren z powietrza. Poza tym strażnicy sprawdzają budynki, w których już wcześniej przyłapano kogoś na spalaniu w piecu niedozwolonego opału.

– Na razie kontrole prowadzone w bielskich gospodarstwach nie potwierdzają, aby bielszczanie ogrzewali swoje budynki w sposób zatruwający okolicę – mówi Sebastian Kufel. Na początku sezonu grzewczego wykryto dwa takie incydenty, ale nie były to drastyczne przykłady łamania prawa. Nikogo jeszcze w tym sezonie nie przyłapano na paleniu opon czy plastikowych butelek.

Większym problemem w ocenie bielskich strażników jest palenie w przydomowych ogrodach i działkach odpadów zielonych, pozostałości po jesiennych pracach pielęgnacyjnych. Liście, gałęzie czy suche resztki roślin powinny trafiać do kompostownika, tymczasem wciąż są spalane w ogniskach. To niedozwolone – przypominają miejscy strażnicy.

Ile jest kopciuchów?

Wracając do kopciuchów. Okazuje się, że niektórzy kombinują i próbują ukryć, w jaki sposób ogrzewają swoje domy. Ile w Bielsku-Białej funkcjonuje jeszcze węglowych kotłowni? To wciąż jest tajemnicą. Gdy dwa lata temu władze miasta przeprowadziły wśród właścicieli nieruchomości ankietę dotyczącą źródeł ogrzewania, wyszło że w mieście pozostało jeszcze do wymiany ponad 6 tysięcy pieców węglowych.

W tym roku podobne rozeznanie przeprowadził – w skali kraju – rząd w celu stworzenia Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków. Okazało się, że bielszczanie zadeklarowali jedynie nieco ponad 4 tys. pieców węglowych wciąż działających na terenie miasta. Gdy jednak rząd wprowadził tak zwany dodatek węglowy i obwarował możliwość jego otrzymania między innym zapisem, iż mogą się o niego starać jedynie właściciele budynków, którzy wcześniej złożyli deklaracje, sporo osób zaczęło zgłaszać korekty. Miejscy urzędnicy odnotowali ogromną falę zgłoszeń korygujących wcześniejsze deklaracje. W ratuszu oceniają, iż złożyło je w tym czasie około tysiąca gospodarstw domowych, a kolejne wciąż napływają.

Do Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej wpłynęło już 6700 wniosków o wypłatę dodatku, a kolejne wciąż spływają (można je składać do końca listopada). To może oznaczać, że pieców węglowych w Bielsku-Białej może być nawet ponad 7 tysięcy!

Wszystkie one docelowo powinny z miasta zniknąć. To także jedna z konsekwencji przyjętej pięć lat temu uchwały antysmogowej. W myśl przepisów wszystkie piece węglowe mają być sukcesywnie wycofywane z użytku, a w ich miejsce mają być montowane bardziej ekologiczne źródła ogrzewania. Do 1 stycznia tego roku miały zniknąć kotły starsze niż 10-letnie. Skoro jednak nie da się nawet ustalić, ile w Bielsku-Białej jest pieców węglowych, to trudno zakładać, aby ktoś wiedział, ile pozostało jeszcze tych pozaklasowych kopciuchów.

W każdym razie właściciel takiego pieca też powinien liczyć się z konsekwencjami. Trudno jednak przypuszczać, aby w środku sezonu grzewczego ktoś nakazał mu natychmiastowe wyłączenie z użytku kopciucha. Najpewniej skończy się na mandacie lub grzywnie, a komin będzie wciąż dymił.